بودجه ریزی و بودجه نویسی در روستا

فصل اول: بودجه دهیاری ها و کمک به بودجه دهیاری ها

1-1 بودجه

كلمه بودجه که از زبان فرانسه، وارد زبان انگلیسی و فارسی شده، به معنی كیف یا ساك خزانه­دار بوده است، كه دریافت­ها و وجوه دولتی را در آن قرار می­دادند و هزینه­های دولتی از وجوه داخل آن كیف یا ساك پرداخت می­شده است.

بنا به تعریف ماده یك قانون محاسبات عمومی، بودجه‌ كل كشور برنامه‌ی مالی یك ساله دولت است كه درآمدها و سایر منابع تأمین اعتبار را پیش‌بینی می‌كند و هزینه‌های انجام عملیاتی را كه منجر به تحقق سیاست‌ها و هدف‌های قانونی می‌شود، برآورد می‌كند. این تعریف، بودجه كل كشور را شامل بودجه‌ی عمومی دولت، بودجه شركت‌ها و بانك‌های دولتی و بودجه‌ی سایر مؤسسه‌های مربوط می‌شناسد، اما ارتباط عملیات اجرایی دولت را با سیاست‌ها و هدف‌های قانونی در حوزه عمل هر یك از این بودجه‌های سه گانه به طور مشخص و مستقیم معلوم نمی‌دارد، بلكه موضوع را بر پذیرش پیشاپیش این مفهوم استوار می‌داند كه كاركردها و عملیات اجرایی هر یك از این سه قسمت، خود به خود همان تعقیب سیاست‌ها و هدف‌های قانونی است. در این مفهوم، دوام تشكیلاتی دولت و عملكرد جاری آن به منزله انجام عملیاتی است كه منجر به تحقق سیاست‌ها و هدف‌های قانونی می‌شود و از این رو، اختصاص و واگذاری اعتبار به دستگاه‌های اجرایی به معنای اطمینان از انجام فعالیت‌هایی است كه هدف‌های قانونی را تامین می‌كند، بدون آنكه همزمان، معیار یا قیمت تمام شده‌ای برای ارزیابی و سنجش امور اجرایی تعیین شده باشد. علاوه بر این، در تعریف قانون محاسبات عمومی آثار بودجه‌ای ساختار حاكمیت سیاسی، حدود مأموریت‌ها و قلمرو اجرایی دولت و ماهیت منابع موجود مورد نظر نیست؛ و بودجه­ریزی به عملیات لازم برای تنظیم و تصویب سندی تحت اصول و شیوه­های مرسوم اداری محدود شده است.

2-1- بودجه­ریزی

فرآیند توسعه در برنامه­ریزی كوتاه مدت است كه شامل تهیه و تنظیم و پیشنهاد بودجه، تصویب، اجرا و نظارت بر بودجه در یك سال مالی است. بودجه­ریزی تفكری منسجم از منابع مالی محدود در برابر نیازهای نامحدود است.

جریان بودجه‌ریزی متضمن حركتی فراتر ازگردآوری اطلاعات و اعتبارات مربوط به عملیات دولت در سندی مصوب است و فرآیند بررسی و تحلیل كاركردهای مدیریت بخش عمومی، گزینش منابع و انجام هزینه‌ها را نیز در خود دارد.

فرآیندهای بودجه‌ای به صورت نظام‌های اطلاعات مالی و عملیاتی دولت در­می‌آید و همچون هرمی از مسئولیت‌ها و اختیارات، اطلاعات لازم را برای شناخت ماموریت‌ها و فعالیت‌های دستگاه‌های اجرایی در بعد وصول درآمدها و انجام هزینه‌های مصوبه و نیز چارچوب‌های قانونی نظارت بر عملیات اجرایی برای ارزیابی نتایج حاصل از فعالیت‌های مزبور ارائه می‌كند. به این ترتیب، سیاست‌گذاران و مدیران بخش عمومی در جریان مستمر دستاوردهای عملیاتی قرار می‌گیرند. تكیه بر ویژگی‌های اطلاعاتی بودجه، مدیران سازمان‌های اجرایی و كارشناسان مربوط را قادر می‌سازد كه با تحلیل اقتصادی ـ اجتماعی، حدود موفقیت‌ها یا تردیدهای مربوط به غلبه دولت بر آن‌ها را ارزیابی كنند، بودجه و بودجه ریزی موضوع طراحی و مدیریت نظام اطلاعاتی پویا و مستمری از فعالیت‌های بخش عمومی قرار می‌گیرد كه در درون آن (هرم اطلاعاتی) تصمیم‌های اتخاذ شده از راس به سوی جریان‌های اجرایی (قاعده هرم) و اطلاعات مربوط به فعالیت‌های خاتمه یافته از قاعده به سمت رأس هرم (برای ارزیابی و اطلاع تصمیم‌ها) در رفت و برگشت است.

1-2-1-نظام آمارهای مالی دولت ^[1] (GFS)

طبقه بندی اقلام بودجه‌ای به طور كامل متناسب با نظام طبقه‌بندی آمارهای مالی دولت (GFS) صورت می­گیرد.

نظام آمارهای مالی دولت (GFS) دستورالعملی است كه از طرف صندوق بین‌المللی پول جهت یكسان سازی آمارهای مالی دولت‌ها تدارك دیده شده است. طبقه‌بندی آمارهای مالی دولت طبق دستورالعمل صندوق بین‌المللی پول، علاوه بر این كه سبب شفاف ساختن بودجه كشورها می‌شود، امكان مقایسه تطبیقی وضعیت مالی كشورهای مختلف را نیز فراهم می‌كند. مفاهیم، طبقه‌بندی‌ها و تعاریف پایه‌ای مورد استفاده در این دستورالعمل، صرفنظر از شرایط كاربرد آن، به اصول اقتصادی و استدلال‌هایی بستگی دارد كه از نظر جهانی معتبر است.

بنابراین، نظام آمارهای مالی دولت (GFS) برای اقتصاد كلیه كشورها صرفنظر از ساختار نهادی یا قانونی دولت آن كشور، تجربه عملی تكوین نظام آماری، نظام حسابداری مالی دولت یا میزان مالكیت عمومی دستگاه‌های مستقل سودآور قابل كاربرد است. تفاوت قابل ملاحظه كشورها از نظر ساختار دولتی و اقتصادی، به این معنی است كه قسمت‌های مختلف دستورالعمل مذكور برای تمام كشورها به یك اندازه مناسب نخواهد بود. پس از صدور حكم قانونی در تبصره 48 قانون بودجه 1380 مبنی بر اصلاح ساختار نظام بودجه‌ریزی كشور توسط سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی وقت، این سازمان نحوه طبقه‌بندی اقلام بودجه‌ای در لایحه بودجه 1381 را بر مبنای نظام طبقه‌بندی آمارهای مالی دولت تغییر داد. ^[2]

3-1- بودجه كل كشور

برنامه مالی دولت است كه برای یك سال مالی تهیه شده و حاوی پیش بینی درآمدها و سایر منابع تأمین اعتبار و برآورد هزینه­ها برای انجام عملیاتی است كه منجر به نیل سیاست ها و هدف­های قانونی می­شود.

سال مالی: یك سال هجری شمسی است كه اول فروردین ماه آغاز و به پایان اسفند ماه ختم می­شود.

بودجه کل کشور از حیث دریافت­ها و پرداخت­ها شامل اجزای زیر است:

• بودجه عمومی دولت
• بودجه شرکت­های دولتی
• بودجه مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت

1-3-1- بودجه عمومی دولت

بودجه عمومی دولت نشانگر اعمال حاکمیت دولت است و دریافت و پرداخت­های آن به موجب قانون صورت می­گیرد. بودجه عمومی دولت به وسیله دستگاه­های اجرایی که عامل دولت تلقی می­گردند بر حسب وظایف قانونی به عمل می­آید که از حیث منابع و مصارف به شرح زیر می­باشد:

منـــــابع مصـــــارف

درآمدها                      هزینه ها

واگذاری دارایی­های سرمایه­ای        تملک دارایی­های سرمایه­ای

واگذاری دارایی­های مالی            تملک دارایی­های مالی

درآمد­های اختصاصی             هزینه از محل درآمد­های اختصاصی

در هر حال بودجه عمومی دولت باید تعادل بین دریافت­ها و پرداخت­های آن برقرار باشد و عدم تعادل در هر یک از اقلام تشکیل­دهنده آن باید به نحوی از طریق اقلام دیگر جبران گردد. معمولاً کسری بودجه از عدم تعادل بین درآمدها و هزینه­ها پدید می­آیدکه این کسری ناشی از افزایش هزینه ها در مقابل درآمدها است و برای جبران این کسری از خالص مازاد واگذاری دارایی­های سرمایه­ای و مالی پس از کسر تملک دارایی­های سرمایه­ای و مالی جبران می شود.^[3]

کسری پنهان نیز در بودجه عمومی دولت وجود دارد، مانند بدهی دولت به پیمانکاران طرح­های عمرانی، بدهی دولت به بانک مرکزی که پایه پولی کشور را تحت تأثیر قرار می­دهد و سایر موارد مشابه.

2-3-1- بودجه شرکت های دولتی

شرکت­های دولتی دارای بودجه جاری و سرمایه­ای می­باشد که ناشی از برنامه های تولید و فروش کالا یا خدمات است. برنامه­های تولید و فروش کالا و خدمات را مجامع عمومی شرکت های دولتی تعیین می­نماید و به عنوان خط مشی کلی تلقی می­گردد. در برنامه­های تولید، هزینه­های تولید از محل درآمد حاصل از فروش کالا و خدمات برآورد می شود و برنامه فروش می تواند از موجودی انبار کالاهای ساخته شده یا به میزانی که تولید می شود سیاستگذاری گردد.

1-2-3-1- بودجه جاری در شرکت های دولتی

درآمد در شرکت­های دولتی ناشی از فروش قطعی کالاها و خدمات است و هزینه از محل آن به صورت قیمت تمام شده کالاهای تولید شده و یا خدمات انجام یافته می­باشد.

2-2-3-1- بودجه سرمایه ای در شرکت های دولتی

الف) منابع: به منزله پول تجهیز شده­است که شامل ذخایر استهلاک و اندوخته­های قانونی سرمایه­ای طی سال بودجه (نه ذخایر و اندوخته­های انباشته سال­های قبل)، وام های داخلی و خارجی، ودیعه از مشترکین، افزایش سرمایه، فروش دارایی­های ثابت، اوراق مشارکت، تسهیلات دریافتی از سیستم بانکی، کمک منابع عمومی دولت از محل اعتبارات تملک دارایی­های سرمایه­ای به صورت طرح­های عمرانی و سایر منابع حسب مورد تأمین می­گردد.

ب) مصارف: شامل دو قسمت است: اول هزینه های سرمایه­ای و دوم بازپرداخت وام­ها، تسهیلات دریافتی و دیون می­باشد.^[4]

3-3-1- بودجه مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت

این مؤسسات به صورت بازرگانی اداره می­شوند و همانند شرکت­های دولتی دارای بودجه جاری و سرمایه­ای هستند. فرق عمده آن­ها با شرکت­های دولتی در آن است که مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت در صورتی که درآمدهای آن ها بیشتر از هزینه های آن­ها باشد، مازاد درآمد پس از درصدی به عنوان «ذخیره فنی» بقیه آن تحت عنوان انتقال به درآمد عمومی به بودجه عمومی دولت واریز می­گردد. در صورتی که هزینه­ها بیشتر از درآمد­ها پیش بینی گردد، منابع تأمین آن از محل ذخایر فنی انباشته در سال­های قبل استفاده می­شود و معمولاً به صورت تبصره بودجه­ای مجوز استفاده از ذخایر فنی انباشته از مجلس شورای اسلامی کسب می­شود. در شرایط فعلی سازمان بنادر و کشتیرانی ایران و سازمان صنایع دفاع به صورت مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت باقی مانده­اند.

4-1- بودجه دهیاری ها

بودجه سالانه دهیاری عبارتست از یك برنامه جامع مالی كه در آن كلیه خدمات و فعالیت ها و اقداماتی كه باید در سال مالی انجام شود همراه با برآورد مبلغ و میزان مخارج و درآمدهای لازم برای تأمین هزینه انجام آن ها پیش بینی می شود.

بودجه دهیاری باید براساس برنامه ها و وظایف و فعالیت­های مختلف و هزینه هر یك از آن­ها تنظیم گردد.

1-4-1-جایگاه بودجه­ریزی در برنامه پنج­ساله دهیاری­ها

1-1-4-1-توسعه روستایی

توسعه روستایی راهبردی است جهت بهبود زندگی اجتماعی و اقتصادی روستاییان كه هدف آن افزایش توانایی­های جامعه روستایی به منظور رفع نیازهای مادی و معنوی در جهت رشد و تعالی می­باشد. برای تحقق این امر برنامه و برنامه­ریزی امری ضروری می­باشد.

2-1-4-1-برنامه

برنامه فرایندی است كه دارای سلسله مراتب در یك ارگانیسم می­باشد كه بتواند نظم و ترادف اجرایی را كنتـــرل كند. به طور كلی می­توان گفت برنامه نمایش منظم و با رعایت سلسله مراتب فعالیت­های مربوط به یك رشته تصمیمات منظم و مرتبط بر حسب دوره­های زمانی مختلف می­باشد.

3-1-4-1-تدوین برنامه اجرایی

مجری یا مجریان كلیدی در حقیقت كسانی هستند كه بر اساس قوانین و مقررات یا بر اساس اختیارات و توانایی های كه دارند، مسئول اجرای برنامه هستند كه در برنامه توسعه روستایی باید كلیه پروژه های ممكن برای اجرا و تحقق اهداف برنامه دهیاری مانند پروژه­های بهسازی روستا، مسكن، حمل و نقل، كشاورزی، صنعت، و... مورد شناسایی قرار گرفته و سپس با مسئولین دستگاه­های اجرایی مختلف مرتبط با پروژه مورد بحث و بررسی قرار گیرند و نهایتاً پروژه­هایی كه امكان پذیرتر بوده و از نظر مردم مهم­تر و ضروری­تر هستند انتخاب شده و اجرا گردند.^[5]

4-1-4-1-اهداف و ضرورت تدوین برنامه توسعه روستا

اهداف زیر از جمله هدف­های اساسی در تدوین برنامه روستا می­باشد:

• برنامه توسعه روستایی، طرحی برای کمک به جوامع روستایی و فعالیت­های روستایی می­باشد. این برنامه کلیه عناصر مو جود در مناطق روستایی را دور هم جمع نموده و طرح­های استراتژیک توسعه در سطح روستا را اجرا می­نماید.
• برنامه روستایی زمینه ساز تشویق و ترغیب روستاهایی خودکفا، متنوع، پویا و با فعالیت های اقتصادی پایدار و سودآور است.
• برنامه توسعه روستا یک فرآیند منظم است که به ساکنان مناطق روستایی امکان می­دهد به شناسایی و حل مشکلات روستای خود بپردازند. این برنامه توسعه مردم و نمایندگان مناطق روستایی تهیه شده و حاکی از تمایل آن­ها به اجرای آن خواهد بود.
• برنامه توسعه روستا زمینه­ساز ساماندهی امور روستاها از طریق همیاری مردم روستا است، به طوری که گروه­ها و فعالیت­های مختلف در مناطق روستایی را هماهنگ و مرتبط خواهد ساخت.
• افزایش اعتماد به نفس و احترام به خویشتن در بین روستاییان و ایجاد همبستگی متقابل بین مردم روستا با سطوح بالاتر تصمیم­گیری از پیامدهای برنامه توسعه روستا است.

مشارکت موثر مردم در فرآیند تهیه برنامه، تصمیم­گیری و اجراء از دیگر نتایج برنامه توسعه روستایی است. منظور از مردم، اکثریت مردم هستند و هدف از مشارکت مردم در فرآیند تصمیم­گیری مشارکت از روی رغبت و داوطلبانه است. چرا که مشارکت با اجبار، مشارکت پایدار و مثبت نیست. در ضمن جوهر و ماهیت مشارکت در تصمیم­گیری متجلی است، یعنی مردم روستا از این طریق در تصمیم­گیری­های اقتصادی و اجتماعی و عمرانی روستا شرکت نموده و نظر جمعی آنان در این امور به وسیله خودشان اجرا خواهد شد.

در نهایت رسیدن جامعه روستایی به توسعه در تمامی ابعاد سازمانی، اقتصـادی، اجتـماعی و عمـرانی از نتایج برنـامه توسعه روستایی می­باشد که بهترین و آسان­ترین روش از طریق بسیج تمامی مردم روستادر رسیدن به این اهداف می­باشد که شوراهای روستایی و دهیاران می­توانند محرکین اصلی این امر باشند. (دستورالعمل تدوین برنامه پنج ساله دهیاری ها، صص5-7)

5-1-4-1-تعیین نحوه­ی اعتبار هر پروژه

اكثر برنامه­ها برای اجرا نیاز به تأمین اعتبار دارند. منابع تأمین اعتبار مورد نیاز را می­توان به صورت ذیل دسته بندی نمود:

1. منابع دولتی: كمك­های دولتی برای اجرای طرح­های خدماتی و عمرانی در قالب بودجه­های سالانه.

2.   اعتبارات بانكی: دریافت وام از بانك­ها و مؤسسات اعتباری.

3.   كمك­های مردمی و سازمان­ها و مؤسسات غیر دولتی.

4.   درآمد حاصل از وصول بهای خدمات ارائه شده به وسیله دهیاری­ها.

5.   عوارض صدور پروانه ساختمان.

در این خصوص باید به تفكیك، میزان اعتبار مورد نیاز هر پروژه و محل و نحوه تأمین آن را تا حد امكان به صورت دقیق مشخص نمود. شفافیت و دقت در تدوین این قسمت برنامه و پیش­بینی محل مناسب و حتمی برای تأمین اعتبار مورد نیاز، امكان دستیابی به اعتبارات برنامه و در نتیجه دستیابی با اهداف طرح را افزایش می­دهد.^[6]

6-1-4-1-تعیین و اجرای پروژه­ها

پس از آن كه مشكلات روستا اولویت­بندی شد و برای حل این مشكلات پروژه­هایی قابل اجرا می­شوندكه این پروژه­ها گام به گام به اجرا در می­آیند و در زمان شروع و پایان هر مرحله و نیز میزان و منبع اعتبار آن جداولی تهیه می­شود كه در ادامه تشریح می­شوند.

جدول 2. نیاز­ها و مشكلات روستا

 (منبع: دستورالعمل تدوین برنامه پنج ساله دهیاری ها،)

جدول 3. اولویت بندی مشكلات و نیاز های روستا

  (منبع: دستورالعمل تدوین برنامه پنج ساله دهیاری ها،)

جدول 4. انتخاب مسئله و راه حل های پیشنهادی

(منبع: دستورالعمل تدوین برنامه پنج­ساله دهیاری­ها،)

جدول 5. انتخاب مناسب­ترین راه حل

 (منبع: دستورالعمل تدوین برنامه پنج ساله دهیاری­ها)

جدول 6. پیش بینی درآمدها و منابع تأمین آن در روستا ( ارقام به هزار ریال)

(منبع: دستورالعمل تدوین برنامه پنج ساله دهیاری­ها)

جدول 7. تعیین منابع اعتباری برای پروژه ها و برآورد در سال های بعد

   (منبع: دستورالعمل تدوین برنامه پنج ساله دهیاری­ها)

 جدول 8. چارچوب زمانی به همراه میزان اعتبار جهت اجرای پروژه

عنوان پروژه:

 (منبع: دستورالعمل تدوین برنامه پنج ساله دهیاری­ها)

5-1- برنامه ها و طرح­های دهیاری­ها

كلیه برنامه­ها و اقداماتی كه از محل وجوه متمركز دهیاری­ها قابل اجرا است در 3 برنامه كلی كه هر كدام شامل چند طرح می­باشد. قابل تفكیك است كه به طور مختصر به شرح زیر طبقه بندی می­گردد:

1-5-1- برنامه اجرای طرح هادی

به منظور سامان­دهی به وضعیت كالبدی و بهسازی روستا و اجرای طرح هادی در روستاهایی كه طرح مذكور تهیه شده و نیز كمك به تهیه این طرح­ها در روستاهای فاقد طرح­های هادی 5 طرح زیر پیش بینی شده است:

1-1-5-1- طرح كمك به اصلاح و توسعه شبكه عابر

به موجب بندهای 23 و 24 شرح وظایف دهیاری­ها و به منظور ایجاد خیابان، كوچه، میدان و توسعه معابر در قالب طرح هادی، اقداماتی مانند آسفالت و ترمیم معابر روستائی، بلوار سازی و جدول­گذاری عابر و مانند آن­ها قابل انجام است.

2-1-5-1- طرح كمك به تهیه طرح هادی و برنامه­ریزی پنج ساله دهیاری­ها

به موجب بند 41 شرح وظایف دهیاری­ها، در خصوص همكاری با دستگاه­های مربوط در جهت تهیه طرح هادی روستا و اجرای آن لازم است برای دهیاری­ها كه فاقد طرح هادی هستند، به عنوان اولویت اول با همكاری بنیاد مسكن انقلاب اسلامی نبست به تهیه طرح هادی اقدام شود.

3-1-5-1- طرح كمك به سامان­دهی گورستان­ها و تأسیسات و تجهیزات مربوط

به موجب بند 29 شرح وظایف دهیاری­ها در خصوص ایجاد و ساماندهی غسال­خانه و گورستان و تهیه وسایل حمل مردگان و مراقبت در انتظام امور آن­ها در قالب این طرح، اقداماتی چون مكان­یابی جدید احداث غسال­خانه بهداشتی، باسازی گورستان­های موجود قابل انجام است.

4-1-5-1- طرح كمك به ایجاد حفظ و نگهداری فضای سبز و تفریحی     

به موجب بند 23 شرح وظایف دهیاری­ها در قالب این طرح اقداماتی مانند گسترش فضای سبز معابر و ایجاد فضای سبز مناسب در قالب پارك­های چند منظوره روستایی مراقبت از آن قابل انجام است.

5-1-5-1- طرح كمك به هدایت و جمع­آوری آب­های سطحی

با توجه به بند 30 شرح وظایف دهیاری­ها، تدابیر لازم برای حفظ روستا از نظر سیل، طرح هدایت و جمع­آوری آب­های سطحی، اقداماتی مانند ایجاد سیل بند و كانال كشی و مانند آن قابل انجام است.

2-5-1- برنامه خدمات عمومی

با توجه به وضعیت روستاهای كشور در زمینه امور ایمنی و آتش­نشانی، آسیب­پذیری شدید روستاها در برابر حوادث طبیعی و فقدان یا كمبود تسهیلات لازم و ضروری اولیه برای ایمن­سازی روستا از یك طرف و بهبود محیط زیست و بهداشت روستایی از طرف دیگر، سه طرح زیر پیش­بینی شده است:

1-2-5-1- طرح كمك به خرید تجهیزات اولیه

خاموش­كردن آتش، امداد و نجات و آموزش­های ایمن برای حفظ روستاها از خطر سیل، آتش­سوزی، رفع خطر از بناهای خطرناك، پركردن چاله­های معابر و همكاری با واحدهای امدادرسانی در هنگام وقوع حوادث طبیعی و آتش­سوزی و مانند آن خرید تجهیزات خاموش كردن آتش و مانند آن­ها در قالب این طرح قابل انجام است.

2-2-5-1- طرح كمك به تفكیك، جمع­آوری و دفن بهداشتی زباله­ها

در قالب این طرح اقداماتی چون آموزش تفكیك زباله از مبدأ خرید و نصب سطل­های زباله در معابر، جمع­آوری بهداشتی زباله­ها و دفن بهداشتی آن به صورت منطقه­ای قابل انجام است.

3-2-5-1- طرح كمك به تأمین امكانات و نیروی انسانی مورد نیاز دهیاری­ها

به منظور تقویت نیروی سازمان دهیاری و فراهم نمودن شرایط اولیه برای راه اندازی دهیاری­ها، علاوه بر كمك مردمی كه اهالی روستا در این زمینه خواهند نمود، تهیه امكانات و تأمین نیروی انسانی مورد نیاز دهیاری از محل این طرح امكان پذیر است.

3-5-1- برنامه خدمات اجتماعی اقتصادی

به منظور فراهم نمودن زمینه­های توسعه فرهنگی، ایجاد نهادهای اجتماعی و مدنی و رشد اقتصادی روستاها با محدودیت كشاورزی و صنایع روستایی در قالب این برنامه، 2 طرح نیز پیش بینی شده است.

1-3-5-1- طرح كمك به توسعه تولیدات كشاورزی و صنایع و ایجاد بازارچه های محلی

در قالب این طرح اقداماتی همانند تقویت بنیان­های تولیدی بخش كشاورزی، فراهم نمودن تسهیلات برای دسترسی به آب و برق و دیگر خدمات زیر بنایی برای كشاورزی و دامپروری قابل انجام است.

2-3-5-1- طرح كمك به هنرمندان ایجاد مؤسسه­های فرهنگی­اجتماعی، توسعه ورزش و حفظ میراث فرهنگی

در قالب این طرح اقداماتی چون برگزاری جشنواره­های هنرهای بومی روستاییان، جشنواره ورزش های بومی روستاییان و مكان­های فعالیت هنری و مانند آن قابل انجام است همچنین ایجاد كتابخانه­های روستایی با استفاده از ظرفیت مراكز مذهبی و فرهنگی موجود در روستاها احداث زمین ورزشی كوچك، خرید لوازم ورزشی كوچك، خرید لوازم ورزشی، برگزاری مسابقات ورزشی و حمایت از استعدادهای ورزشی قابل انجام می­باشد.

6-1- بودجه‌ و امور مالی‌[7]

ماده‌ 11:اهالی‌ روستا به‌ منظور تأسیس‌ دهیاری‌ مبلغی‌ را به‌ عنوان‌خودیاری‌ تأسیس‌ دهیاری‌ به‌ حساب‌ بانكی‌ دهیاری‌ كه‌ در یكی‌ از نزدیك‌ترین‌ شعب‌ بانك‌های‌ كشور به‌ نام‌ دهیاری‌ افتتاح‌ می‌شود واریز و برگه‌ پرداخت‌ را همراه‌ با درخواست‌ اهالی‌ و شورا به‌ وزارت‌ كشور ارائه‌ می‌نمایند.

تبصره‌ 1ـ میزان‌ سرانه‌ نقدی‌ خودیاری‌ و كمك‌های‌ غیر­نقدی‌ اهالی ‌بر اساس‌ دستورالعملی‌ تعیین‌ می‌شود كه‌ وزارت‌ كشور تهیه‌ و ابلاغ‌ خواهدنمود.

تبصره‌ 2ـ سرمایه‌ غیر نقدی‌ كه‌ از طریق‌ اهالی‌ تعمین‌ خواهد شد، عبارت‌ است‌ از اموال‌ منقول‌ و غیر منقول‌ اعم‌ از ماشین‌آلات‌، زمین‌، ساختمان‌ و تاسیسات‌ كه‌ مورد استفاده‌ دهیاری‌ قرار می­گیرد.

تبصره‌ 3ـ كل‌ سرمایه‌ نقدی‌ و غیر نقدی‌ موضوع‌ این‌ ماده‌ متعلق‌ به‌ دهیاری‌ روستای‌ محل‌ است‌.

تبصره‌ 4ـ انتقال‌ و واگذاری‌ اموال‌ و املاك‌ دهیاری‌ تابع‌ آیین‌­­نامه‌ مالی ‌و معاملاتی‌ دهیاری‌ موضوع‌ تبصره‌ (1) ماده‌ واحده‌ قانون‌ تأسیس‌دهیاری­های‌ خودكفا در روستاهای‌ كشور - مصوب‌ 1377 - است‌.

ماده‌ 12: سال‌ مالی‌ دهیاری‌ از اول‌ فروردین‌ ماه‌ هر سال‌ تا آخراسفندماه‌ همان‌ سال‌ خواهد بود، به‌ استثنای‌ اولین‌ سال‌ كه‌ آغاز آن‌ تاریخ‌ تأسیس‌ دهیاری‌ و پایان‌ آن‌ اسفند ماه‌ همان‌ سال‌ است‌.

ماده‌ 13: منابع‌ درآمد دهیاری‌ عبارتند از:

1ـ عوارض‌ مقرر در آیین‌­نامه‌ اجرایی‌ نحوه‌ وضع‌ و وصول‌ عوارض‌ توسط‌ شوراهای‌ اسلامی‌ شهر، بخش‌ و شهرك‌ موضوع‌ قانون‌ تشكیلات‌، وظایف‌ وانتخابات‌ شوراهای‌ اسلامی‌ كشور و انتخاب‌ شهرداران‌، مصوب‌ 1375موضوع‌ تصویب‌ نامه‌ شماره‌ 32495 / ت‌ 823 521 - مورخ‌10/8/1378.

2ـ عوارض‌ صدور پروانه‌ ساختمان‌ با رعایت‌ آیین‌نامه‌ مندرج‌ در بند (1) این‌ ماده‌ و سایر قوانین‌ و مقررات‌ مربوط‌.

3ـ دریافت‌ وام‌ از بانك‌ها و مؤسسات‌ اعتباری‌ با تصویب‌ شورا و تأیید شورای‌ اسلامی‌ بخش‌.

4ـ درآمد حاصل‌ از كمك‌های‌ دولتی‌ و خودیاری‌ بخش‌ خصوصی‌، اعانات‌ و هدایا در چارچوب‌ دستورالعمل‌های‌ مربوط‌.

5ـ وصول‌ بهای‌ خدماتی‌ كه‌ دهیاری‌ ارائه‌ می‌دهد با تصویب‌ شورا و تأیید بخشدار و رعایت‌ دستورالعمل‌های‌ مربوط‌.

6ـ كمك‌های‌ دولت‌ برای‌ اجرای‌ طرح‌های‌ خدماتی‌ و عمرانی‌ در قالب بودجه‌ سالانه‌ كل‌ كشور.

7ـ درآمدهای‌ ناشی‌ از عوارض‌ اختصاص‌ یافته‌ از سوی‌ مراجع‌ وضع‌ عوارض‌ به‌ منظور ایجاد تأسیسات‌ عمومی‌ و دولتی‌ در محدوده‌ قانونی‌ روستا و حریم‌ آن‌.

ماده‌ 14: كلیه‌ عوارض‌ و درآمدهای‌ دهیاری‌ منحصراً به‌ مصرف‌ همان‌روستا می‌رسد.

ماده‌ 15: حقوق ماهانه‌ دهیار از محل‌ بودجه‌ شورا مندرج‌در ماده‌ (47) آیین‌­نامه‌ اجرایی‌ تشكیلات‌، انتخابات‌ داخلی‌ و امور مالی‌ شوراهای‌ اسلامی‌ روستا و نحوه‌ انتخاب‌ دهیار موضوع‌ تصویب‌­نامه‌ شماره‌1760 / ت‌ 21068ه‌ - مورخ‌ 1378/1/24 و به‌ استناد ماده‌ (94) قانون‌شوراها و با توجه‌ به‌ درجه‌ دهیاری‌ و دستورالعمل‌ مربوط‌ كه‌ از طریق‌ وزارت‌كشور ابلاغ‌ خواهد شد، تعیین‌ می‌شود.

ماده‌ 16: صدور احكام‌ حقوقی‌ و مأموریت‌ و مرخصی‌ دهیار با موافقت ‌شورا، از طریق‌ بخشدار صورت‌ می‌گیرد.

ماده‌ 17: هرگونه‌ برداشت‌ از وجوه‌ و اعتبارات‌ دهیاری‌ در قالب‌ بودجه‌ مصوب‌ سالانه‌ و طرح‌های‌ مصوب‌ شورا با رعایت‌ مقررات‌ مربوط‌ انجام‌می‌شود.

ماده‌ 18: اسناد و اوراق تعهدآور و حساب‌های‌ بانكی‌ به‌ امضای‌ مشترك ‌دهیار و مسئول‌ مالی‌ دهیاری‌ كه‌ ذی‌حساب‌ دهیار است، انجام‌ می‌شود.

ماده‌ 19: دهیار مكلف‌ است‌ تا پایان‌ دی‌ ماه‌ هر سال‌ بودجه‌ سال‌ بعد دهیاری‌ را، به‌ شورا ارایه‌ نماید و شورا موظف‌ است‌ حداكثر تا نیمه‌ اسفندماه‌ همان‌ سال‌ به‌ بودجه‌ پیشنهادی‌ رسیدگی‌ و در مورد آن‌ اظهار نظر نماید و قبل‌ از پایان‌ اسفندماه‌ بودجه‌ مصوب‌ را جهت‌ اجرا به‌ دهیاری‌ ابلاغ‌ نماید.

تبصره‌ 1ـ دهیار می‌تواند در صورت‌ نیاز در طول‌ سال‌ مالی‌ و قبل‌ ازانقضای‌ آن‌ نسبت‌ به‌ ارایه‌ متمم‌ یا اصلاح‌ بودجه‌ پیشنهادی‌ دهیاری‌ برای‌اظهارنظر و تصویب‌ نهایی‌ به‌ شورا اقدام‌ نماید.

تبصره‌ 2ـ دهیار مكلف‌ است‌ حداكثر تا نیمه‌ خردادماه‌ سال‌ بعد تفریغ‌ بودجه‌ و صورت‌های‌ مالی‌ دهیاری‌ را حسب‌ اظهار نظر به‌ شورا ارایه‌ و شورا موظف‌ است‌ حداكثر تا پایان‌ تیرماه‌ نسبت‌ به‌ صورت‌های‌ مالی‌ و تفریغ ‌بودجه‌ شورا اعلام‌ نظر و تصمیم‌ مقتضی، اتخاذ و مراتب‌ را جهت‌ اقدام‌ لازم ‌قانونی‌ به‌ دهیار ابلاغ‌ نماید.

7 -1-وظایف‌ ذی‌حسابان‌ دهیاری

1ـ در اجرای‌ تبصره‌ 1 ماده‌ 32 آیین‌نامه‌ مالی‌ دهیاری­ها، مسئولیت‌ تنظیم‌ بودجه‌، تفریغ‌ بودجه‌ دهیاری‌ و مراقبت‌ در حسن‌ اجرای‌ آن‌، به‌ عهده‌ دهیار و مسئول‌ امور مالی‌ دهیاری‌ است‌ و واگذاری‌ این‌ وظیفه‌ از طرف‌ دهیار به‌ هریك‌ از مأموران‌ دیگر دهیاری‌، از دهیار و مسئول‌ امور مالی‌ رفع‌ مسئولیت‌ نخواهد كرد.

2ـ دهیار باید با همكاری‌ مسئول‌ امور مالی‌ كلیه‌ اقلام‌ و فرم‌های ‌بودجه‌ پیشنهادی‌ را بررسی‌ نموده‌ و بودجه‌ پیشنهادی‌ را به‌ نحوی‌ تنظیم ‌نماید كه‌ بین‌ درآمدها و هزینه‌ها تعادل‌ برقرار گردد.

3ـ در اجرای‌ ماده‌ 19 اساسنامه‌ دهیاری­ها باید ترتیبی‌ اتخاذ گردد كه‌ دهیاری‌ بودجه‌ سالیانه‌ خود را تا آخر دی‌ ماه‌ به‌ شورای‌ اسلامی‌ روستا تسلیم‌ و اقدامات‌ بعدی‌ را با توجه‌ به‌ ماده‌ 32 آیین‌نامه‌ مالی‌ دهیاری‌ معمول‌دارد.

4ـ اصلاحاتی‌ كه‌ توسط‌ شورای‌ اسلامی‌ روستا در ارقام‌ بودجه‌ به‌عمل‌ می‌آید، اولاً نباید مغایر با برنامه‌ مصوب‌ 5 ساله‌ دهیاری‌ باشد، ثانیاً تعادل‌ بین‌ درآمد و هزینه‌ها را محفوظ‌ نگهدارد، ثالثاً نباید موجب‌ مغایرت‌ بودجه‌ با حد نصاب‌های‌ قانونی‌ شود. (موضوع‌ تبصره‌ 2 ماده‌ 32 آیین‌نامه‌ مالی‌ دهیاری­ها)

5ـ در اجرای‌ ماده‌ 34 آیین‌نامه‌ مالی‌، دهیار می‌تواند اعتبارات ‌مصوب‌ در بودجه‌ را برای‌ هر یك‌ از مواد هزینه‌ و یا فعالیت‌های‌ داخل‌ در یك ‌وظیفه‌ تا ده‌ درصد كاهش‌ یا افزایش‌ دهد كه‌ از اعتبار كلی‌ بودجه‌ مصوب‌ برای‌ آن‌ وظیفه‌ تجاوز نكند.

6- دهیار باید كنترل‌ لازم‌ را برای‌ وصول‌ به‌ موقع‌ درآمدهای ‌پیش‌بینی‌ شده‌ در بودجه‌ به‌ عمل‌ آورده‌ و اقدامات‌ قانونی‌ برای‌ شناخت‌ عوارض‌ و منابع‌ درآمدی‌ جدید و تصویب‌ آنها را معمول‌ نماید.

7ـ در اجرای‌ تبصره‌ 4 ماده‌ 32 آیین‌نامه‌ مالی‌، دهیار مكلف‌ است‌ نسخه‌ای‌ از بودجه‌ و تفریغ‌ بودجه‌ را حداكثر تا 10 روز پس‌ از تصویب‌ به ‌استانداری‌ و وزارت‌ كشور (سازمان‌ شهرداری­های‌ كشور) ارسال‌ نماید.

8-1-حسابداری‌ بودجه‌

1ـ بودجه‌ در دفاتر حسابداری‌ ثبت‌ نمی‌شود ولی‌ جهت‌ كنترل ‌پرداخت‌ هزینه‌ها در حدود اعتبارات‌ مصوب‌، با رعایت‌ ماده‌ 42 آیین‌نامه‌ مالی‌ دهیاری‌، اعتبارات‌ مصوب‌ بودجه‌ در دفتری‌ به‌ نام‌ دفتر اعتبارات‌ ثبت‌ و پرداخت‌ هزینه‌ها از آن‌ محل‌ تعهد و تأمین‌ اعتبار می‌شود. منظور از تعهد در اینجا، تعهد به‌ مثابه‌ مرحله‌ای‌ از پرداخت‌ هزینه‌ موضوع‌ ماده‌ 40 آیین‌نامه ‌مالی‌ دهیاری‌ نیست، بلكه‌ منظور اعلام‌ وجود اعتبار در ردیف‌ مربوطه‌ برای پرداخت‌ مشخص‌ قبل‌ از انجام‌ هزینه‌ و تعهد تأمین‌ اعتبار آن‌ پس‌ از انجام‌ هزینه‌ است‌.

2ـ سرفصل‌ حساب‌ درآمدها در دفتر كل‌ (گروه‌ درآمد) و در دفترمعین‌ (ردیف‌ درآمد) تعیین‌ می‌شود كه‌ به‌ تفكیك‌ در آنها ثبت‌ می‌شود.

3ـ سرفصل‌ حساب‌ هزینه‌های‌ جاری‌ در دفتر كل‌ برای‌ فصول‌ و مواد هزینه‌های‌ جاری‌ به‌ تفكیك‌ دو وظیفه‌ خدمات‌ اداری‌ و خدمات‌ روستایی‌ و برای‌ اعتبارات‌ عمرانی‌ به‌ تفكیك‌ 8 برنامه‌ از وظیفه‌ عمران‌ روستایی‌ تعیین‌ می‌شود.

4ـ سرفصل‌ حساب‌های‌ هزینه‌های‌ جاری‌ (خدمات‌ اداری‌ و خدمات‌روستایی‌) به‌ تفكیك‌ ردیف‌های‌ هزینه‌ هر یك‌ از دو وظیفه‌ خدمات‌ اداری‌ و روستایی‌ تعیین‌ می‌شود (صورت‌ تطبیق‌ حساب‌های‌ معین‌ و كل‌)

5ـ كل‌ هزینه‌های‌ عمرانی‌ دهیاری‌ كه‌ در هنگام‌ پرداخت‌، تخصیص ‌آن‌ به‌ پروژه‌، طرح‌ یا برنامه‌ مشخص‌ میسر نباشد، در سرفصل‌ «حساب‌انتظامی‌ مواد هزینه‌ عمرانی‌» ثبت‌ شده‌ و در پایان‌ سال‌ در صورت‌ تصویب ‌اعتبار پروژه‌ مربوطه‌ در متمم‌ بودجه‌ یا اصلاح‌ بودجه‌ دهیاری‌ با برگه‌حسابداری‌ از حساب‌ انتظامی‌ عمرانی‌ برگشت‌ و به‌ حساب‌ هزینه‌ پروژه‌عمرانی‌ مربوطه‌ ثبت‌ می‌شود.

9-1-آیین‌­نامه‌ اجرایی‌نحوه‌ وضع‌ و وصول‌ عوارض‌ توسط‌ شوراهای‌ اسلامی‌ شهر، بخش‌ و شهرك‌موضوع‌ قانون‌ تشكیلات‌، وظایف‌ و انتخابات‌ شوراهای‌ اسلامی‌ كشور وانتخاب‌ شهرداران^[8]

ماده‌ 1: شوراهای‌ اسلامی‌ شهر، بخش‌ و شهرك‌ می‌توانند برای‌ تأمین‌ بخشی‌ از هزینه‌های‌ شهر، بخش‌ و یا شهرك‌ مربوط‌ اعم‌ از هزینه‌های ‌خدماتی‌، اداری‌ و عمرانی‌ با رعایت‌ ضوابط‌، ترتیبات‌ و سیاست های‌ موضوع این‌ آیین‌نامه‌ عوارض‌ وضع‌ نمایند.

ماده‌ 2: وضع‌ عوارض‌ توسط‌ شوراهای‌ اسلامی‌ شهر، شهرك‌ و بخش‌ درحدود درآمدها، عرضه‌ كالاها و خدمات‌ و سایر موضوعهایی‌ است‌ كه‌ مربوط ‌به‌ شهر، شهرك‌ یا بخش‌ ذیربط‌ باشد.

تبصره‌: وضع‌ عوارض‌ جدید بر تولیداتی‌ كه‌ برای‌ عرضه‌ در سایر نقاط‌ یا برای‌ صادرات‌ اختصاص‌ می‌یابد و همچنین‌ وضع‌ عوارض‌ بر درآمدهای ‌ناشی‌ از معادن‌ منابع‌ و طرح­های‌ ملی‌ بر عهده‌ سایر مراجع‌ كه‌ در قوانین‌ و مقررات‌ مربوط‌ تعیین‌ شده‌ یا می‌شوند، خواهد بود.

ماده‌ 3: عوارض‌ موضوع‌ این‌ آیین‌نامه‌ از اماكن‌، واحدهای‌ صنفی‌، تولیدی‌، خدماتی‌، صنعتی‌ و هر گونه‌ منبع‌ درآمدی‌ دیگری‌ قابل‌ وصول‌است‌ كه‌ محل‌ استقرار آن‌ در مورد شهرها، محدوده‌ قانونی‌ شهر، موضوع‌تبصره‌ (1) ماده‌ (4) قانون‌ تعاریف‌ و ضوابط‌ تقسیمات‌ كشوری‌ - مصوب‌1362 - و در مورد بخش‌ و روستا، محدوده‌ موضوع‌ مواد (6 و 13) قانون‌ تعاریف‌ و ضوابط‌ تقسیمات‌ كشوری‌ - مصوب‌ 1362 - كه‌ به‌ تصویب‌ هیأت‌وزیران‌ رسیده‌ یا برسد و در مورد شهرك­ها محدوده‌ای‌ كه‌ به‌ تصویب‌كمیسیون‌ موضوع‌ ماده‌ (13) آیین‌نامه‌ مربوط‌ به‌ استفاده‌ از اراضی‌ و احداث ‌بنا و تاسیسات‌ در خارج‌ از محدوده‌ قانونی‌ حریم‌ شهرها - مصوب‌ 1355 -رسیده‌ است‌، باشد.

تبصره‌ 1- در صورتی‌ كه‌ محدوده‌ شهر و روستا تعیین‌ نشده‌ باشد. درمورد شهرها محدوده‌ای‌ كه‌ در طرح‌ جامع‌ موضوع‌ بند (3) ماده‌ (2) قانون‌تأسیس‌ شورای‌ عالی‌ شهرسازی‌ و معماری‌ ایران‌ - مصوب‌ 1351 - و درمورد روستاها محدوده‌ای‌ كه‌ در طرح‌ هادی‌ موضوع‌ ماده‌ (7) اساسنامه‌ بنیادمسكن‌ انقلاب‌ اسلامی‌ - مصوب‌ 1366 - تعیین‌ شده‌ است‌، ملاك‌ خواهندبود.

تبصره‌ 2- مراجع‌ تصمیم‌­گیر در مورد محدوده‌ شهر، مجاز نمی‌باشند محدوده‌هایی‌ را كه‌ توسط‌ سایر مراجع‌ قانونی‌ برای‌ ایجاد شهرك‌ یا مراكز جمعیتی‌ دیگر خارج‌ از شهرها تعیین‌ شده‌ یا می‌شوند بدون‌ جلب‌ نظر مراجع‌ قانونی‌ یاد شده‌ به‌ حدود شهر ملحق‌ نمایند.

ماده‌ 4: وصول‌ عوارضی‌ كه‌ طبق‌ این‌ آیین‌نامه‌ توسط‌ شوراهای‌اسلامی‌ شهر، بخش‌ و یا شهرك‌ وضع‌ می‌شود، در مورد عوارض‌ شهر بر عهده ‌شهرداری‌، در مورد روستا بر عهده‌ دهیار و دهیاری‌ و در مورد شهرك­ها برعهده‌ مسئولان‌ اجرایی‌ شهرك‌ مربوط‌ خواهد بود كه‌ مطابق‌ مقررات‌ مربوط‌ و ضمانت­های‌ اجرایی‌ آن‌ اقدام‌ می‌نمایند. مرجع‌ وصول‌ مكلف‌ به‌ دادن‌ رسید رسمی‌ به‌ مؤدی‌ است‌.

ماده‌ 5: نحوه‌ وصول‌ عوارضی‌ كه‌ به‌ موجب‌ این‌ آیین‌نامه‌ توسط‌ شوراهای‌ اسلامی‌ شهر، بخش‌ و یا شهرك‌ وضع‌ می‌شوند توسط‌ همان‌ شورا تعیین‌ می‌گردد.

تبصره‌: وزارت‌ كشور به‌ استناد ماده‌ (94) قانون‌ تشكیلات‌، وظایف‌ و انتخابات‌ شوراهای‌ اسلامی‌ كشور و انتخاب‌ شهرداران‌ - مصوب‌ 1375- و به‌منظور تأمین‌ هماهنگی‌ در شیوه‌ محاسبه‌ عوارض‌ در شوراهای‌ بخش‌ و شهرك‌ و همچنین‌ ایجاد یكنواختی‌ در نظام‌ عوارض‌ در سراسر كشور، آیین‌نامه‌های‌ لازم‌ را تهیه‌ و جهت‌ تصویب‌ به‌ هیأت‌ وزیران‌ ارائه‌ می‌نماید. در خصوص‌ شوراهای‌ اسلامی‌ شهر دستورالعمل­های‌ موضوع‌ ماده‌ (30) آیین‌نامه‌ مالی‌ شهرداری­ها مراعات‌ می‌گردد.

ماده‌ 6: عوارضی‌ كه‌ به‌ موجب‌ این‌ آیین‌نامه‌ توسط‌ شوراهای‌ اسلامی‌ شهر، بخش‌ و یا شهرك‌ وضع‌ می‌شود، حسب‌ مورد برای‌ تأمین‌ هزینه‌های‌ همان‌ شهر، روستا و یا شهرك‌ در قالب‌ بودجه‌ مصوب‌ شهرداری‌ و شوراهای‌شهر، شهرك‌ و بخش‌ مربوط‌ مصرف‌ خواهد شد.

ماده‌ 7: شوراهای‌ اسلامی‌ شهر، بخش‌ و شهرك‌ می‌توانند برای‌ تأمین‌تمام‌ یا بخشی‌ از هزینه‌های‌ طرح­های‌ خاص‌ خدماتی‌ یا عمرانی‌، عوارض‌خاصی‌ برای‌ مدت‌ و مورد معین‌ وضع‌ نمایند.عوارضی‌ كه‌ از این‌ طریق ‌وصول‌ می‌گردد، صرفاً در همان‌ مدت‌ و مورد تعیین‌ شده‌ در مصوبه‌ وضع‌عوارض‌، قابل‌ مصرف‌ می‌باشد.

ماده‌ 8: مرجع‌ رسیدگی‌ به‌ شكایت‌ در مورد میزان‌، نحوة‌ محاسبه‌ و وصول‌ و سایر موضوع­های‌ مربوط‌ به‌ عوارضی‌ كه‌ توسط‌ شوراها با رعایت‌ این ‌آیین‌نامه‌ وضع‌ می‌شوند و یا عوارض‌ محلی‌ كه‌ قبلاً توسط‌ مراجع‌ ذی‌صلاح وضع‌ شده‌ و موضوع‌ تبصره‌ ماده‌ (2) این‌ آیین‌نامه‌ نمی‌باشند، در مورد عوارض‌ شهر به‌ ترتیبی‌ است‌ كه‌ در ماده‌ (77) قانون‌ شهرداری­ها مقرر شده ‌است‌ و در خصوص‌ عوارض‌ موضوع‌ این‌ آیین‌نامه‌ كه‌ توسط‌ شوراهای‌اسلامی‌ بخش‌ و شهرك‌ وضع‌ شده‌ است‌، به‌ عهده‌ هیأتی‌ مركب‌ از وزارت‌كشور، وزیر دادگستری‌ و شوراهای‌ اسلامی‌ بخش‌ یا شهرك‌ می‌باشد.

تبصره‌: در مورد عوارض‌ شهر، مرجع‌ رسیدگی‌ به‌ اعتراض‌ از تصمیمات‌ كمیسیون‌ موضوع‌ ماده‌ (77) قانون‌ شهرداری­ها، دیوان‌ عدالت ‌اداری‌ است‌ و در مورد نظر هیأت‌ مذكور در قسمت‌ اخیر ماده‌ (8) معترض ‌می‌تواند به‌ مرجع‌ قانونی‌ ذی‌ربط‌ مراجعه‌ نماید.

ماده‌ 9: شوراها می‌توانند در هنگام‌ وضع‌ عوارض‌ جدید یا در زمان ‌مقتضی‌ نسبت‌ به‌ موارد معافیت‌، كاهش‌، تخفیف‌ و لغو عوارضی‌ كه‌ تصویب ‌نموده‌اند، با توجه‌ به‌ سیاست­های‌ مقرر در این‌ آیین‌نامه‌ اتخاذ تصمیم‌ نمایند.

ماده‌ 10: لغو، كاهش‌ و افزایش‌، اعطای‌ تخفیف‌ و یا معافیت‌ ازعوارض‌ كه‌ قبل‌ از تشكیل‌ شوراهای‌ اسلامی‌ شهر، شهرك‌ و بخش‌ موضوع‌قانون‌ مصوب‌ 1375 توسط‌ سایر مراجع‌ ذی‌صلاح‌ وضع‌ شده‌ و موضوع‌تبصره‌ ماده‌ (2) این‌ آیین‌نامه‌ نمی‌باشند به‌ عهده‌ شورای‌ اسلامی‌ شهر، بخش‌ و شهرك‌ ذی ربط‌ می‌باشد.

ماده‌ 11: عوارضی‌ كه‌ تاكنون‌ توسط‌ مراجع‌ ذی‌صلاح‌ وضع‌ شده‌ و دارای‌ شرایط‌ مذكور در تبصره‌ ماده‌ (2) آیین‌نامه‌ است‌، به‌ شرح‌ مندرج‌ در فهرست‌ پیوست‌ این‌ آیین‌نامه‌ كماكان‌ توسط‌ مراجعی‌ كه‌ در مصوبات‌ مربوط ‌به‌ وضع‌ عوارض‌ و اصلاحات‌ آن‌ تعیین‌ شده‌ است‌، وصول‌ می‌شود و به‌ ترتیب‌ مقرر در همان‌ مصوبات‌ به‌ مصرف‌ خواهند رسید. صادرات‌ غیر نفتی‌ در سال‌1378 مطابق‌ تبصره‌ (5) قانون‌ بودجه‌ سال‌ 1378 از پرداخت‌ هر گونه‌عوارض‌ از جمله‌ عوارض‌ شهرداری‌ به‌ استناد هر قانونی‌ كه‌ وضع‌ شده‌ باشد معاف‌ است‌.

تبصره‌: وزارت‌ كشور مكلف‌ است‌ كمیته‌ای‌ مركب‌ از نمایندگان‌ وزارت‌كشور، وزارت‌ امور اقتصادی‌ و دارایی‌، سازمان‌ برنامه‌ و بودجه‌، وزارت‌بازرگانی‌، وزارت‌ صنایع‌، نماینده‌ دستگاه‌ ذی‌ربط‌ و نماینده‌ رییس‌ جمهور به‌منظور بررسی‌ عوارض‌ موضوع‌ تبصره‌ ماده‌ (2) این‌ آیین‌نامه‌ و ارایه‌ راهكارهای‌ لازم‌ در خصوص‌ مرجع‌ وضع‌، كاهش‌، افزایش‌ و اعطای‌ تخفیف‌ و معافیت‌ از این‌ عوارض‌، نحوه‌ و چگونگی‌ وصول‌ و مصرف‌ آن‌، سهم‌ دستگاه‌ وصول‌ كننده‌، مرجع‌ حل‌ اختلاف‌ بین‌ مؤدی‌ و دستگاه‌ وصول‌ كننده‌ و سایرموارد مربوط‌ تشكیل‌ دهد. كمیته‌ مذكور كلیه‌ جوانب‌ موضوع‌ را ظرف‌ سه‌ ماه ‌بررسی‌ و نتیجه‌ را از طریق‌ وزارت‌ كشور به‌ هیأت‌ وزیران‌ منعكس‌ خواهد نمود. همچنین‌ این‌ كمیته‌ وظیفه‌ دارد عوارضی‌ را كه‌ قبلاً توسط‌ مراجع ‌ذی‌صلاح‌ وضع‌ شده‌ است‌ و واجد اوصاف‌ مذكور در تبصره‌ ماده‌ (2) این ‌آیین‌نامه‌ می‌باشد، با این‌ آیین‌­نامه‌ و سیاست­های‌ عمومی‌ دولت‌ انطباق دهد و نتیجه‌ را برای‌ تصمیم‌گیری‌ به‌ مراجع‌ مسئول‌ ارائه‌ نماید.

ماده‌ 12: شوراهای‌ اسلامی‌ مكلفند نسخه‌ای‌ از مصوبات‌ مربوط‌ به‌عوارض‌ را ظرف‌ یك‌ هفته‌ از تاریخ‌ تصویب‌ به‌ همراه‌ مستندات‌ و گزارش ‌توجیهی‌ آن‌ جهت‌ ارسال‌ به‌ وزارت‌ كشور به‌ استانداری‌ محل‌ ارسال‌ نمایند. استانداری­ها مكلفند حداكثر ظرف‌ دو هفته‌ پس‌ از وصول‌ چنین‌ مصوباتی ‌مصوبه‌ شورا و ضمایم‌ آن‌ را به‌ همراه‌ نظرات‌ كارشناسی‌ خود و همچنین ‌فهرستی‌ از عوارض‌ محلی‌ وضع‌ شده‌ و قابل‌ وصول‌ در محدوده‌ شهر، بخش‌ و یا شهرك‌ مربوط‌ (موضوع‌ ماده‌ (3) و تبصره‌ (1) همان‌ ماده‌ از این‌ آیین‌نامه‌) به‌ وزارت‌ كشور ارسال‌ نمایند. چنانچه‌ مصوبات‌ مزبور در مدت‌ یك‌ ماه‌ ازتاریخ‌ وصول‌ به‌ وزارت‌ كشور مورد ایراد یا لغو توسط‌ وزیر كشور واقع‌ نشد، شوراها مكلفند مصوبه‌ را از طریق‌ درج‌ در روزنامه‌ها و جراید محلی‌ یا روزنامه‌های‌ كثیرالانتشار یا از طریق‌ انتشار اعلامیه‌ و یا هر طریق‌ دیگری‌ كه ‌جنبه‌ اعلان‌ عمومی‌ دارد، به‌ آگاهی‌ عموم‌ برسانند. عوارض‌ مربوط‌ از تاریخ‌ اعلان‌ قابل‌ وصول‌ است‌.

تبصره‌: مصوبات‌ مربوط‌ به‌ عوارض‌ توسط‌ شورای‌ اسلامی‌ شهر تهران‌، مستقیماً به‌ وزارت‌ كشور ارسال‌ می‌شود.

ماده‌ 13: اجرای‌ مصوبات‌ ناظر به‌ وضع‌ عوارض‌ جدید یا افزایش‌عوارض‌ قبلی‌ در مورد وزارتخانه‌ها، سازمان­ها و مؤسسات‌ و شركت­های‌ دولتی ‌در صورتی‌ كه‌ قبل‌ از تنظیم‌ نهایی‌ لایحه‌ بودجه‌ كل‌ كشور در دولت‌ به‌ تصویب‌ شوراهای‌ اسلامی‌ ذی ربط‌ رسیده‌ باشد، از آغاز سال‌ مالی‌ بعد امكان‌پذیر می‌باشد و در صورتی‌ كه‌ بعد از تنظیم‌ لایحه‌ بودجه‌ و قبل‌ ازپایان‌ همان‌ سال‌ تصویب‌ شده‌ باشد، مصوبه‌ از ابتدای‌ دومین‌ سال‌ مالی‌ بعداز تصویب‌ عوارض‌ قابل‌ اجرا خواهد بود.

ماده‌ 14: شوراها موظفند به‌ هنگام‌ تصمیم‌گیری‌ راجع‌ به‌ عوارض‌علاوه‌ بر توجه‌ به‌ سیاست­های‌ كلی‌ كه‌ در برنامه‌ پنج­ساله‌ و قوانین‌ بودجه‌ سالیانه‌ اعلام‌ می‌شود، سیاست­های‌ عمومی‌ دولت‌ را به‌ شرح‌ ذیل‌ مراعات ‌نمایند:

الف‌) نیل‌ به‌ سمت‌ خودكفایی‌ شهرداری‌، دهیاری‌ و شهرك‌ مربوط‌ ازطریق‌ وضع‌ و وصول‌ عوارض‌ متناسب‌ با هزینه‌های‌ مورد نیاز؛

ب‌) رعایت‌ تناسب‌ میزان‌ عوارض‌ با ارائه‌ خدمات‌ عمومی‌ و عمرانی‌ به‌اقشار و بخش‌های‌ مختلف‌ اعم‌ از دولتی‌ و غیر دولتی‌؛

پ‌) جهت‌گیری‌ به‌ سوی‌ وضع‌ عوارض‌هایی‌ كه‌ به‌ صورت‌ غیر مستقیم‌ وصول‌ می‌شوند؛

ت‌) تناسب‌ وضع‌ عوارض‌ در هر محل‌ با تولیدات‌ و درآمدهای‌ اهالی‌؛

ث‌) توجه‌ به‌ اثرات‌ تبعی‌ وضع‌ عوارض‌ بر اقتصاد محل‌؛

ج‌) هماهنگی‌ و وحدت‌ رویه‌ در نظام‌ عوارض‌؛

چ‌) رعایت‌ اولویت‌ وضع‌ عوارض‌ به‌ صورت‌ درصدی‌ از قیمت‌ فروش‌ كالا وخدمات‌ بر سایر روش‌ها از جمله‌ روش‌ وضع‌ عوارض‌ مقطوع‌؛

ح‌) وضع‌ عوارض‌ متناسب‌ با ارزش‌ افزوده‌ زمین‌ ناشی‌ از تصمیمات‌مراجع‌ قانونی‌ و یا اجرای‌ طرح­های‌ عمرانی‌؛

خ‌) جلوگیری‌ از وضع‌ عوارض‌ مضاعف‌ بر كالاهای‌ تولیدی‌؛

د) توجه‌ داشتن‌ به‌ رشد تولید و گسترش‌ واحدهای‌ تولیدی‌ در منطقه‌ به‌ هنگام‌ وضع‌ عوارض‌ بر تولید؛

ذ) محاسبه‌ وصول‌ عوارض‌ در مورد واحدهای‌ تولیدی‌ بر اساس‌ فروش ‌واقعی‌ در دوره‌ مورد نظر؛

ر) خودداری‌ از وضع‌ عوارض‌ بر كالاهای‌ صادراتی‌؛

ز) توجه‌ به‌ اقشار كم‌ درآمد هنگام‌ وضع‌ عوارض‌ با اعطای‌ تخفیف‌، معافیت‌ و نظایر آن‌؛

ژ) رعایت‌ حال‌ ایثارگران‌ هنگام‌ وضع‌ عوارض‌ با اعطای‌ تخفیف‌، معافیت ‌و نظایر آن‌؛

س‌) اعمال‌ رویه‌های‌ تشویقی‌ برای‌ پرداخت‌ به‌ موقع‌ عوارض‌؛

ش‌) وضع‌ بدون‌ تبعیض‌ عوارض‌ براساس‌ اصل‌ (3) قانون‌ اساسی‌.

تبصره‌: افزایش‌ میزان‌ عوارض‌ موضوع‌ این‌ آیین‌نامه‌ زودتر از یك‌ سال‌ صورت‌ نخواهد گرفت‌ و وضع‌ عوارض‌ جدید و افزایش‌ عوارض‌ قبلی‌عطف‌ به‌ ما سبق‌ نمی‌شود.

ماده‌ 15: نسبت‌ عوارض‌ شهر، روستا و شهرك‌ با درآمدها، عرضه‌ كالاهاو خدمات‌ و سایر موضوعات‌ حداكثر براساس‌ نرخی‌ است‌ كه‌ سالانه‌ توسط ‌وزارت‌ كشور پیشنهاد شده‌ است‌ و به‌ تصویب‌ هیأت‌ وزیران‌ می‌رسد. مادام‌ كه‌ این‌ نسبت‌ در هر سال‌ به‌ تصویب‌ نرسیده‌ است‌، نسبت‌ تعیین‌ شده‌ درسال‌ قبل‌ مجری‌ خواهد بود. برای‌ تعیین‌ حداكثر (سقف‌) نسبت‌ عوارض‌ به‌درآمدها و عواید محلی‌ باید استاندارد هزینه‌های‌ عمرانی‌، اداری‌ و خدماتی‌شهرداری­ها توسط‌ وزارت‌ كشور با هماهنگی‌ كمیته‌ موضوع‌ تبصره‌ ماده‌ (11) این‌ آیین‌نامه‌ تنظیم‌ و به‌ هیات‌ وزیران‌ ارائه‌ گردد. در تنظیم‌ استانداردها باید سهم‌ هزینه‌هایی‌ كه‌ به‌ موجب‌ تصمیمات‌ مراجع‌ ملی‌ یا فرامحلی‌ در طرح های‌ عمرانی‌ و یا خدماتی‌ و یا در اجرای‌ طرحهای‌ جامع‌ و هادی‌ در شهرها، شهرك ها و روستاها ایجاد می‌شود، به‌ طور جداگانه‌ مشخص‌ گردد.

تبصره‌: در سال‌ جاری‌ و مادام‌ كه‌ استانداردها و نسبت‌های‌ موضوع‌ این‌ماده‌ تعیین‌ نشده‌اند، مجموع‌ عوارض‌ وصولی‌ در هر محل‌ با رعایت‌ ماده‌ (3) این‌ آیین‌نامه‌ نباید در مورد درآمدها بیش‌ از حداكثر دو درصد درآمد سالیانه‌، در مورد فروش‌ كالاها یا خدمات‌ بیش‌ از حداكثر دو درصد قیمت ‌عمده‌ فروشی‌ و در مورد دارایی‌ و ثروت‌ بیش‌ از حداكثر نیم‌ درصد ارزش‌ معاملاتی‌ آن‌ با احتساب‌ میزان‌ عوارض‌ قابل‌ وصول‌ موجود باشد.

ماده‌ 16: شوراها می‌توانند براساس‌ اختیارات‌ قانونی‌ خود از طریق‌جلب‌ مشاركت‌ مردم‌ با استفاده‌ از روش‌ انتشار اوراق مشاركت‌ و سایر روش­ها با رعایت‌ قوانین‌ و مقررات‌ مربوط‌ نسبت‌ به‌ تعمین‌ منابع‌ مالی‌ مورد نیاز اتخاذ تصمیم‌ نمایند.

ماده‌ 17: وزارت‌ كشور مكلف‌ است‌ با همكاری‌ سازمانها و مراكز ذیربط‌ آموزش­های‌ لازم‌ را جهت‌ توجیه‌ این‌ آیین‌نامه‌ و سایر آیین‌نامه‌های‌ مربوط‌ به ‌اعضای‌ شوراها ارائه‌ نماید. وزارت‌ كشور مسؤول‌ نظارت‌ بر حسن‌ اجرا و رعایت‌ این‌ آیین‌ نامه‌ در مورد مصوبات‌ مربوط‌ به‌ وضع‌ عوارض‌ توسط‌ شوراها در سراسر كشور است‌.

10-1-آشنایی با نحوه وضع و وصول عوارض دهیاری ها

گسترش برنامه های عمرانی و ارائه خدمات در روستاها از طریق تامین منابع مالی و بسیج منابع امکان پذیر است اصل تقدم درآمدها بر هزینه ایجاب می کند که مدیریت روستا قبل از هر اقدام هزینه ای، منابع مالی خود را پیش بینی و زمینه جذب منابع را فراهم آورد. یکی از منابع تامین مالی برنامه ها وطرح­های توسعه روستایی وصول عوارض است. منبع عوارض کلیه اماکن و واحدهای صنعتی، تولیدی، آیین نامه خدماتی، ساختمانی، زمین و هرگونه منبع در آمد واقع در محدوده روستا، موضوع ماده 3آیین نامه اجرایی نحوه وضع و وصول عوارض توسط شوراها مصوب سال 1375 می باشد.

با توجه به سابقه اندک تشکیل دهیاری ها در روستاهای کشور موضوع عوارض محلی همواره برای دهیاری ها از ابهام برخوردار بوده است. از آنجا که عوارض جز مهمترین منابع در آمدی دهیاری ها است و ارتباط مستقیم با کیفیت مشارکت مردم در اداره امور روستا دارد، در این متن آموزشی سعی شده است با نگاهی به قوانین و مقررات کلان درباره عوارض ملی و محلی و سپس با پرداختن به نقش دهیاری ها در وصول و جذب عوارض، امکان آشنایی عمومی دهیاران با مبانی بحث عوارض فراهم آید.

1-10-1-آشنایی با مفاهیم نظام مالیاتی و عوارض محلی

عوارض محلی

عوارضی است که به استناد تبصره 1 ماده 5 قانون و با رعایت مقررات مندرج در قانون تشکیلات 1/3/1375 و آیین نامه اجرایی وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخابات شهرداران آن توسط شوراهای اسلامی کشور وضع می گردد. این عوارض در قانون تجمیع عوارض تکلیف و نحوه وصول و ایصال و مصرف آن معین گردیده است. جذب سهم بیشتری از این عوارض، ساز وکار خاص خود را دارد.

عوارض محلی عمومی

با استناد به بند یک آیین نامه اجرایی قانون تجمع عوارض و با رعایت مقررات مندرج در قانون شوراها و ماده 3 آیین نامه اجرایی نحوه وضع و وصول عوارض توسط شوراها وضع گردیده است. از انواع عوارض محلی می توان عوارض بر زمین، ساختمان و کسب و پیشه را نام برد، عوارض محلی پس از اظهار نظر استاندار ظرف مدت یک ماه قابل وصول است.

عوارض محلی اختصاصی

با رعایت تبصره یک ماده پنج قانون تجمیع عوارض بر اساس شرایط جغرافیایی - طبیعی -اقتصادی - اجتماعی و کالبدی روستا به پیشنهاد دهیار و تصویت شورای اسلامی روستاها و تأیید شورای اسلامی بخش تعیین می شود. عوارض محلی اختصاصی پس از اظهار نظر استاندار ظرف مدت یک ماه قابـــل وصول است مدیریت روستا برای جــذب منابع بیشتر از محل عوارض محلی اختصاصی، می تواند با فراهم ساختن بستر و مقدمات لازم، ساز و کار مناسب برای تحقق این امر را فراهم نماید و با شناسایی مواردی که می توان بر آن عوارض وضع نمود تنوع لازم در منابع در آمدی ایجاد نماید.

تولیدکنندگان کالا

اشخاص حقیقی و حقوقی سازنده و مونتاژ کننده کالاهای موضوع قانون می باشند.

ارائه دهندگان خدمات

اشخاصی حقیقی و حقوقی ارائه دهنده خدمات موضوع قانون می باشند.

حقوق ورودی

چهار درصد ارزش گمرکی کالاهای وارداتی به اضافه سود بازرگانی است که طبق قوانین مربوطه توسط هیئت وزیران تعیین می شود و در قالب یک نرخ برای هر ردیف تعرف در جداول ضمیمه آیین نامه اجرایی قانون مقررات صادرات و واردات درج می گردد.

مؤدی

اشخاصی که به تولید کالا و ارائه خدمات موضوع قانون مبادرت می نمایند و مشمول مقررات مربوطه خواهند بود.

2-10-1- قوانین مقررات، آیین­نامه ها و دستورالعمل­های مرتبط با شیوه وضع و وصول عوارض دهیاری­ها

1-2-10-1-منابع مالی و در آمدی دهیاری­ها درقانون برنامه چهارم توسعه کشور

در این قسمت وظایف و ساختار کلی، چشم انداز و سیاست­های کلی، امکانات و قابلیت ها، محدودیت ها و امکانات، اهداف کلی، سیاست های اجرایی و اقدامات مهم و اساسی مورد بررسی قرار می­گیرد.

2-2-10-1- وظایف، ویژگی و ساختار کلی بخش

دهیاری­ها طبق قانون تاسیس دهیاری­های خودکفا در روستاهای کشور مصوب سال 1377 نهادی مستقل، عمومی و خودکفا تلقی شده اند و از این رو این نهاد محلی می­باید ازمحل عوارض و بهای خدمات و سایر فصل ها و منابع که در آیین­نامه مالی دهیاری­ها ذکر شده است، منابع مالی مورد نیازخود جهت انجام وظایف قانونی را فراهم نماید.

مطابق اساسنامه، تشکیلات و سازمان دهیاری ها، مصوب هیأت وزیران در سال 1380 و اصلاحیه بعدی آن 47 بند وظیفه بر عهده دهیاری­ها گذاشته شده است که به منظور انجام آن­ها، منابع مالی مورد نیاز است.

دهیاری­ها به عنوان یک نهاد عمومی، براساس بند 21 ماده 10 اساسنامه تشکیلات و سازمان دهیاری­ها باید نسبت به برآورد و تنظیم بودجه و ارائه بودجه سالانه دهیاری و متمم و اصلاح آن به شورا جهت تصویب اقدام نماید. از این رو لازم است دهیاری منابع در آمدی مشخص داشته باشد تا درچارچوب بودجه نسبت به هزینه نمودن آن اقدام نماید.

3-2-10-1-وضعیت بخش در رابطه با سند چشم انداز، سیاست­های کلی و مضامین دوازده گانه

به استناد سند چشم انداز، دستیابی به توسعه باید همراه و همگام با ایجاد فرصت های برابر، توزیع مناسب درآمد، ارتقاء سطح در آمد سرانه و اشتغال کامل باشد و در تدوین وتصویب برنامه های توسعه و بودجه سالیانه، کاهش فاصله درآمدها میان دهک­های بالا و پایین جامعه موردنظر باشد.

در سیاست­های کلی برنامه چهارم نیز بر رفع محرومیت خصوصاً در مناطق روستایی، ایجاد اشتغال مواد و کاهش بیکاری، کاهش فاصله بین دهک­های بالا و پایین درآمدی جامعه و دربند 43 (تحت عنوان توسعه روستاها ( بر ارتقاء سطح درآمد و زندگی روستاییان و کشاورزان و رفع فقر با تقویت زیرساخت های مناسب تولید و تنوع بخشی و گسترش فعالیت های مکمل و... تأکید شده است.

با عنایت به این که در حال حاضر سرانه یارانه هر شهر نشین 4 برابر یک روستایی است و شکاف در آمد سالیانه و درصد بیکاری) آشکار و پنهان ( در جامعه روستــایی بیش از جامعه شهری است. تحقق سند چشــم­انداز و سیاست­های کلـــی نظام در خصوص شاخص های مذکور نیازمند توجه ویژه به جامعه روستایی است.

تحقق اهداف موردنظر در سند چشم انداز وسیاست های کلی نظام ارتباط کامل باتقویت دهیاری ها به عنون مدیریت محلی دارد. تاکنون توسعه روستایی مترداف با توسعه کشاورزی بود و به مدیریت فضا، کالبد و محیط روستا توجهی نمی شد. با توجه به این که بیش از 30 درصد از محصولات کشاورزی مستقمیاً نتیجه فعالیت کشاورزان ساکن در محیط روستا است، ضروری است به بهسازی، عمران و آبادانی محیط روستا توجه بیش از پیش شود که نتیجه و دستاورد آن اثر مثبت در افزایش تولید کشاورزی خواهد بود.

4-2-10-1-امکانات و قابلیت ها

از جمله امکانات موجود در خصوص تامین منابع درآمدی دهیاری­ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1- وجود ظرفیت ها و پتانسیل های بالقوه در محیط روستایی برای اخذ عوارض.

2- وجود زمینه های مختلف برای عرضه خدمات به واسطه عدم برخورداری روستاییان از انواع خدمات عمومی و در نتیجه امکان اخذ بهای خدمات.

3- وجود زمینه های لازم برای سرمایه گذاری مشترک دهیاری ها با بخش های خصوصی و عمومی غیر دولتی که دارای مزیت نسبی هستند.

4- وجود سرمایه اجتماعی در جامعه روستایی که فراهم کننده زمینه مشارکت های مالی واجتماعی روستاییان در اداره امور روستاها است.

5-2-10-1-محدودیت و تنگناها

1- وجود شکاف درآمدی رو به تزاید میان روستاییان و شهرنشینان به عنوان عامل مهم در تقویت مهاجرت از روستا ها

2- درصد بالای بیکاری آشکار و به ویژه بیکار ی پنهان که رغبت به سکونت در روستاها را کاهش می دهد.

3- درصد بالای جمعیت روستایی زیر خط فقر که توان پرداخت عوارض و بهای خدمات را ندارند.

4- تهدید مداوم و پیوسته جامعه روستایی از سوی انواع حوداث و بلایای طبیعی و به ویژه خشکسالی و سرمازدگی محصولات کشاورزی که در کاهش توان مالی روستاییان مؤثراست.

6-2-10-1-نقش و جایگاه بخش در تحقق اهداف چشم انداز

در تحقق اهداف چشم انداز و سیاست های کلی برنامه چهارم مدیریت های محلی (دهیاری ها ( نقش مؤثری دار ند. شناسایی مزیت های نسبی و زمینه های اقتصادی برای ایجاد اشتغال و انجام برر سی های اقتصادی و اجتماعی لازم در این خصوص و بهره گیری از تسهیلات مالی بانک­ها و مؤسسات و مشارکت با بخش خصوصی و سایر بخش ها در ایجاد سرمایه­گذاری در انواع طرح­های اشتغال و تولیدی قطعاً منجر به ایجاد اشتغال و افزایش سطح درآمدی روستاییان خواهد شد و از طریق منابع و درآمدهای حاصله به عنوان درآمد حاصل از مؤسسات انتفاعی، دهیاری­ها می توانند وظایف قانونی خود را با پشتوانه درآمدی حاصله برسانند و محیط و فضای روستا را از طریق اجرای طرح­های عمرانی و بهسازی و طرح های خدماتی مناسب قابل سکونت نمایند.

بنابراین دهیاری­ها از یک سو با اخذ تسهیلات و کمک های دولتی و از سوی دیگر با اجرای طرح­های اقتصادی و خدماتی می­توانند در تحقق اهداف سند چشم انداز و سیاست­های کلی نظام در حوزه جامعه روستایی مؤثر باشند.

7-2-10-1-اهداف کلی و راهبردهای کلان

اهداف کلی و راهبردی توسعه مدیریت روستایی در تأمین منابع درآمدی برای تحقق سند چشم­انداز را می­توان به شرح زیر برشمرد:

• دستیابی به منابع پایدار درآمدی برای دهیاری­ها در جهت نیل به خود کفایی.
• ایجاد زمینه ها و تسهیلات لازم برای حضور بخش خصوصی و دیگر بخش­ها برای سرمایه­گذاری در طرح­های عمرانی و خدماتی.
• شناسایی و ایجاد مزیت­های نسبی در پهنه جغرافیایی به منظور ایجاد فرصت برابر برای همه نقاط.

8-2-10-1-اهداف کمی و سیاست های اجرایی بخش

اهداف کلی و سیاست­های اجرایی در خصوص منابع مالی و درآمدهای دهیاری­ها به شرح زیر است:

1- افزایش متوسط بودجه دهیاری­ها از 270 میلیون ریال به 1882 میلیون ریال.

2- بهره­گیری از منابع و تسهیلات بانکی بدون بهره بلند­مدت

3- اعطای تسهیلات و معافیت­های لازم برای حضور بخش خصوصی و تعاونی برای سرمایه­گذاری در طرح­های عمرانی و خدماتی

9-2-10-1-سیاست­ها و اولویت­های استانی

اولویت­های مورد بررسی استان­ها جهت تقویت منابع مالی درآمدی دهیاری­ها به شرح زیر است:

• توجه ویژه به روستاهای دارای ظرفیت و پتانسیل بالای ایجاد فرصت شغلی.
• توجه خاص به روستاهایی که توانایی جذب و نگهداشتن جمعیت خود و روستاهای پیرامون را دارند.
• توجه به روستاهایی که براساس اقتصاد و مقیاس حداکثر بهره و استفاده را از سرمایه گذاری­ها دارند.
• توجه ویژه به روستاهایی که دارای نقش تولیدی و اقتصادی مهم هستند.
• توجه خاص به روستاهایی که در معرض تخلیه جمعیت هستند و...
• توجه به مناطق و روستاهای محروم و نیازمند خدمات.

10-2-10-1-اقدامات مهم و اساسی

به منظور فراهم نمودن زمینه ایجاد منابع پایدار درآمدی برای دهیاری­ها اقدامات ذیل قابل انجام است:

• اخذ و اعطای تسهیلات مالی به دهیاری­ها برای مشارکت با بخش خصوصی دراجرای طرح­های عمرانی و خدماتی
• در آمد زا.
• اعطای تسهیلات ویژه به بخش خصوصی و سایر بخشها برای حضور در وستا واجرای طرح­های اقتصادی.
• خرید ماشین­آلات و تجهیزات عمرانی و خدماتی برای دهیاری­ها برای ایجاد وظایف قانونی.
• اعطای حداقل 30 درصد سرمایه مورد دنیاز برای اجرای طرح­های اقتصادی به صورت بلاعوض به سرمایه­گذران بخش خصوصی علاقه­مند به فعالیت در روستاها
• توجه ویژه به موضوع مشارکت روستاییان در اجرا، اداره و نگهداری از طرح­های عمرانی و خدماتی اجرا شده در روستاها.
• ایجاد تعاونی ها ی دهیاری ها در سطح بخش­ها به منظور اجرای طرح­ها به صورت مشترک و با هدف بهره­گیری مناسب از سرمایه­گذاری­ها

3-10-1- دستورالعمل ایجاد یکنواختی در نظام عوارض شوراهای اسلامی بخش به استناد تبصره ذیل ماده 37 آیین­نامه مالی دهیاری­ها و تبصره ذیل ماده 5 آیین­نامه اجرایی نحوه وضع و وصول عوارض توسط شوراهای اسلامی

ماده 1 - در این دستورالعمل برای رعایت اختصار به جای قانون تشکیلات وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب 1375 و اصلاحیه بعدی آن واژه قانون شوراها و به جای آیین­نامه اجرایی نحوه وضع و وصول عوارض توسط شوراهای اسلامی شهر، بخش و شهرک مصوب 10/8/1378 هیأت وزیران از واژه آیین­نامه اجرایی و به جای قانون اصلاح موادی از قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایر ان و چگونگی برقراری و وصول عوارض و سایر وجوه از تولید کنندگان کالا، ارائه دهندگان خدمات و کالاهای وارداتی مصوب 2/11/ 1381واژه قانون تجمیع عوارض استفاده می شود.

ماده 2 - عوارض موضوع این دستورالعمل عبارت است از وجه یا وجوهی که مستند به آیین­نامه اجرایی و با رعایت مقررات مندرج در ماده 5 قانون تجمیع عوارض و تبصره یک آن و ماده 3 و بند ب ماده 14 و ماده 16 آیین­نامه اجرایی به تصویب شورای اسلامی بخش رسیده و از طریق درج در روزنامه­ها و جراید محلی یا روزنامه­های کثیرالانتشار و یا از هرطریق دیگری که جنبه عمومی دارد به آگاهی عموم برسد.

تبصره: وضع عوارض محلی جدید و یا افزایش نرخ هر یک از عوارض محلی می بایستی حداکثر تا پانزدهم بهمن ما ه هر سال برای اجرا در سال بعد تصویب و اعلام عمومی گردد.

ماده 3 - منبع عوارض: عبارت است از کلیه امکان و واحدهای صنفی، صنعتی، تولیدی، خدماتی، ساختمانی، زمین و هرگونه منبع درآمدی واقع درمحدوده روستا موضوع ماده 3 آیین نامه اجرایی باشد.

ماده 4 - نوع عوارض:

الف - عوارض ملی: به عوارضی اطلاق می شود که در قانون تجمیع عوارض تکلیف نحوه وصول و ایصال و مصرف آن معین گردیده است.

ب - عوارض محلی عمومی: عوارضی است که با استناد بند ب ماده یک آیین­نامه اجرایی قانون تجمیع عوارض و با رعایت مقررات مندرج در قانون شوراها و ماده 3 آیین­نامه اجرایی وضع گردیده است. از انواع عوارض محلی می­توان عوارض بر زمین، ساختمان وکسب و پیشه و... را نام برد. عوارض محلی عمومی پس از اظهار نظر استاندار ظرف مدت یک ماه قابل وصول است.

ج - عوارض محلی اختصاصی: عوارضی است که با رعایت تبصــره یک ماده 5 قانــون تجمیع عوارض براساس شرایط جغرافیایی، طبیعی، اقتصادی، اجتماعی وکالبدی روستا به پیشنهاد دهیار و تصویب شورای اسلامی و تأیید شورای اسلامی بخش، تعیین می شود عوارض محلی اختصاصی پس از اظهار نظر استاندار ظرف مدت یک ماه قابل وصول است.

ماده 5 - تعرفه های عوارض: فهرستی از کلیه انواع عوارض و بهای خدمات و سایر درآمدهایی که با ر عایت قوانین مربوط توسط دهیاری وصول و یا تحصیل می شود، درج و هرنوع عوارض یا بهای خدمات جدیدی که وضع و تصویب می­گردد یا هر تغییری که در نوع و میزان نرخ آن­ها صورت می­گیرد در تعرفه­های مذکور منعکس شود.

ماده 6- مؤدی عوارض: اشخاص حقیقی با حقوقی پرداخت کننده عوارض یا درآمد به دهیاری است که ممکن است منبع عوارض یا در آمد مشمول وی باشد یا اشخاص مذکور وسیله وصول و ایصال عوارض و درآمد باشند.

ماده 7 -مأمور تشخیص: دهیار یا فردی است که از طرف دهیار اختیار تطبیق وضع مؤدی با هر مورد عوارض و تشخیص بدهی مؤدی کتباً به عهده او گذاشته شده است و مأمور تشخیص مکلف است کمال دقت را در تشخیص خود در مورد عوارض مربوطه به کار برد و در صورت بروز تخلف از وی مراجع ذیربط به وضع او رسیدگی خواهند نمود.

ماده 8- تشخیص علی الرأس: تشخیصی است که مأمور تشخیص با ر عایت این دستورالعمل و براساس قرائن مستند هنگامی که مؤدی از ارائه و در اختیار گذاشتن مدارک و دفاتر خودداری نماید، خواهد داد.

ماده 9- مأمور وصول: مأموری است که از طرف دهیار جهت وصول درآمد و عوارض تعیین می شود. مأمورین وصول باید تضمین کافی را جهت انجام این وظیفه به دهیاری بسپارند.

ماده 10 - پیش آگهی: نوعی آگهی می باشد که حاوی مشخصات منبع عو ارض و مؤدی یا مؤدیان با ذکر مستند قانونی و نوع و میزان عوارض و شماره حساب بانکی به همراه آدرس بانکی مربوطه که بعد از سررسید موعد پرداخت عوارض به بدهکار و یا مؤدی عوارض که پرداخت بدهی خود را به تأخیر انداخته است توسط دهیاری فرستاده می­شود.

ماده 11 - اخطاریه: برگه­ای است که توسط دهیاری بعد از صدور و ارسال پیش­آگهی برای اخطار به بدهکار عوارض و یا مؤدی عوارض که پرداخت بدهی خود را به تأخیرانداخته است، فرستاده می شود.

ماده 12 - صورتحساب بدهی: برگه­ای است که شامل میزان بدهی اشخاص حقیقی و یا حقوقی و شماره حساب بانکی مربوطه بابت انواع عوارض متلعق به تبع عوارض با ذکر مستند قانونی و نحوه محاسبه عوارض یا بدهی بوده که با درخواست مؤدی یا دفترخانه اسناد رسمی توسط دهیاری تنظیم و تسلیم و یا ارسال می گردد، چنانچه صورتحساب بدهی به منظور اعلام میزان بدهی و در پاسخ به استعلام دفاتر اسناد رسمی برای انجام معامله صادرشود انجام معامله در دفاتر اسناد رسمی منوط به ارائه مفاصا حساب بدهی و یا تودیع مبلغ بدهی به حساب بانکی دهیاری خواهد بود.

ماده 13 - رسید دریافت وجه: برگه­ای است که به موجب آن دهیاری مکلف است در قبال دریافت عوارض و سایر مطالبات به پرداخت کننده تسلیم نماید.

ماده 14 - تقسیط عوارض: دهیاری مجاز به تقسیط مطالبات خود ناشی از عوارض نیست. در مواردی که مؤدی قادر به پرداخت تمام بدهی خود به طور یکجا نباشد، دهیاری می تواند مطالبات خود را با اقساط حداکثر در سی وشش ماه مطابق دستورالعملی که به پیشنهاد دهیار به تصویب شورای اسلامی روستای مربوط می رسد، دریافت نماید. در هر حال صدور مفاصا حساب موکل به تأدیه کلیه بدهی­های مؤدی خواهد بود.

ماده 15 - مفاصا حساب: برگه ای است که پس از پرداخت کامل بدهی مؤدی عوارض به دهیاری و یا اثبات عدم بدهی مودی درتاریخ معین برای مقطع زمانی مشخص صادر می شود و در آن می بایستی مشخصات کامل پرداخت کننده عوارض و منبع عوارض و حسب مورد مبلغ و شماره و تاریخ فیش بانکی محل پرداخت درج می شود.

ماده 16 -پیش آگهی باید با ابلاغ قانونی طبق موارد مذکور در فصل ابلاغ قانونی آیین نامه دادرسی مدنی به مؤدی یا مؤدیان ابلاغ گردد و در پیش آگهی قید شود که عوارض متعلقه را حداکثر ظرف مدت 10 روز پس از این پیش آگهی به حساب معرفی شده در پیش آگهی واریز و رسید دریافت نمایند و در صورت اعتراض به میزان عوارض مؤدی، مؤدیان مکلفند حداکثر ظرف مدت 15 روز پس از ابلاغ رسمی اعتراض خود را کتباً به همراه مدارک مثبته به دهیاری تحویل و رسید دریافت دارند. در این صورت دهیاری در مرحله نخست موضوع را رسیدگی و چنانچه منجر به توافق نگردد، پرونده را جهت اتخاذ تصمیم نهایی به مرجع صالحه ارجاع خواهد نمود.

ماده 17 - در صورت انقضای مهلت مندرج در پیش آگهی و عدم اعتراض مؤدی پیش آگهی صادره به منزله قبول از ناحیه مؤدی تلقی خواهد گردید.

ماده 18 - دهیاری ها دارای فهرستی از تعرفه های عوارض خواهند بود که در آن انواع عوارضی که به وسیله دهیاری وصول و تحصیل می شود درجه و هر نوع عوارض جدید که وضع و تصویب می گردد و یا هر تغییری که درنوع، میزان، مبلغ و نرخ آنها صورت می گیرد در فهرست مذکور منعکس می شود.

ماده 19 - وزارت کشور) سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور (مکلف است آموزش­های لازم را جهت توجیه این دستورالعمل به دهیاری­ها ارائه نماید.

ماده 20 - برقراری و وصول هرگونه عوارض محلی صرفاً در قالب قانون شوراها و آیین نامه اجرایی مربوطه و دستورالعمل صادره و سایر قوانین و مقرارت مرتبط امکان پذیر خواهد بود.

ماده 21 - وزارت کشور مسئول نظارت بر حسن اجرا و رعایت این دستورالعمل درکشور است. ("آشنایی با نحوه وضع و وصول عوارض دهیاری ها"، 1385)

11-1-آشنایی با دستورالعمل اجرای توزیع عواید متمرکز دهیاری­های کشور   

موضوع تبصره 1 ماده 6 قانون تجمیع عوارض ویژه سوخت، سیگار و شماره گذاری خودرو به منظور تسریع در روند جذب اعتبار و اجرای پروژه های مندرج در این دستورالعمل ذکر چند نکته ضروری است.

عواید سهم هر استان از موضوع این دستورالعمل براساس چهار شاخص تعداد دهیاری­های هر استان، تعداد روستای بالای 20 خانوار، جمعیت روستاهای بالای 20 خانوار و نیز تعداد دهستان­های هر استان محاسبه و تعیین شده است.

استانداری­ها می توانند به دهیاری­هایی که در تهیه و اجرای طرح ها از مشارکت و خودیاری اهالی کمک می­گیرند، سهم بیشتری اختصاص دهند.

استان­هایی که دارای طرح ساماندهی فضا و سکونت­گاه های روستایی هستند، می بایست در تهیه طرح­های این دستورالعمل طرح مذکور را مورد توجه قرار دهند.

در توزیع این عواید بین دهیاری­ها می بایست شاخص جمعیت روستا به عنوان متغیر کلیدی و سایر شاخص­های منطقی و مرتبط مورد توجه قرار گیرد.

خرید ماشین­آلات عمرانی و خدماتی دهیاری­ها به صورت متمرکز و توسط سازمان انجام می­گیرد و استانداری­ها می­باید از انجام هر گونه خرید در این خصوص خودداری نمایند.

نظر به اینکه تهیه گزارش توجیهی یکی از پیش نیازهای اصلی توزیع عواید برای اغلب ردیف های این دستورالعمل می باشد) ردیف های 2 و 5 و 6 ( ضروری است استانداری ها در این خصوص کمک های مشاوره ای لازم را به دهیاری ها ارائه نمایند.

دهیاری باید موضوع درخواست کمک جهت اجرای ردیف­های این دستورالعمل را در قالب فرم شماره 2 و در صورت نیاز، فرم های گزارش توجیهی مربوطه تنظیم و پس ازتصویب شورای اسلامی روستا و تأیید مراجع ذیربط به معاونت امور عمرانی استانداری ارسال نماید.

معاونت امور عمرانی استانداری می بایست درخواست دریافت کمک دهیاری ها را پس از طی مراحل و تأیید گزارشات و فرم های مربوطه تهیه و کتباً به معاونت امور دهیاری­های سازمان شهرداری­ها و دهیاری­های کشور جهت اقدام ارسال نمایند.

1-11-1- کمک به تفکیک از مبدأ، جمع­آوری و دفن بهداشتی پسماندها

به منظور حفظ و بهبود بهداشت محیط روستایی و جلوگیری از تخلیه انواع پسماندها در معابر رودخانه ها و دره های مجاور و برای به حداقل رساندن اثرات نامطلوب زباله بر محیط زیست به مدیریت پسماند اقدام کنند.دفع پسماندهای روستایی از گزینه های مهم و اساسی در مدیریت پسماندها در این مناطق مسحوب می شود. برای مکان دفن پسماندهای روستایی در گستره هر بخش یا شهرستان باید تعدادی شهر یا روستای مرکزی مشخص شود تا سایر روستاها به صورت اقماری حول آن­ها محدوده بندی شوند. هماهنگی برای دفن پسماندها در یک محل دفن مشترک، به عهده کمیته ای با مسئولیت فرماندار و متشکل از دستگاه های ذیربط محل با صلاحدید فرماندار مربوطه می باشد. دهیاری های ذی ربط وظیفه دارند اراضی بایر مناسب برای تعیین مکان­های مطروحه را شناسایی و جهت تایید به بخشداری معرفی نمایند. به طور کلی کمک­های موضوع ردیف حاضر می­تواند در راستای موارد زیر در اختیار دهیاری­ها قرار گیرد:

• تهیه امکانات و تجهیزات مناسب در زمینه جمع آوری و حمل پسماندها.
• تهیه تجهیزات مناسب به منظور دفع صحیح پسماندها.
• انتخاب محل مناسب براساس نظرات کارشناسی جهت دفن بهداشتی پسماندها.
• برگزاری دوره­های مختلف جهت آموزش اهالی روستا و توانمندسازی آنان برای همیاری در فرآیند مدیریت پسماندها و تأمین هزینه­های مدرسین این دوره­ها.
• تعیین مکان های خاص جهت دپوی موقت پسماندها در سطح روستا و یا حریم آن.
• مدیریت جمع آوری، حمل و دفن پسماندها.
• تهیه تجهیزات مناسب جهت بازیافت و تفکیک مواد زائد جامد از مبدأ استفاده از عواید این ردیف منوط به تکمیل فـرم هایی (فرم های 2 و 4 گزارش توجیهی (می باشد.

2-11-1-کمک به توسعه و احیای جنگل ها و مراتع

وضعیت موجود و روند تخریب منابع طبیعی در ایران نگران کننده است و با وجود تلاش­های سازمان­های مربوطه در این خصوص دورنمای وضعیت منابع طبیعی روشن به نظر نمی رسد، به طوری که از نظر میزان تخریب زمین های حاصلخیز و منابع طبیعی ایران دررده دوم جهان قرار دراد. بنابراین توجه و تأکید دهیاری ها بر حفظ و احیا منابع طبیعی می تواند نقش ارزنده در کاهش تخریب این منابع با ارزش ایفا نماید.

دهیاری ها می توانند در صورت لزوم از طریق نهال کاری تامین آب مورد نیا ز به ویژه در مناطق گرم، آموزش روستاییان همکاری و هماهنگی با قرقبانان به منظور مقابله با قطع بی رویه درختان جنگل، برنامه­ریزی محلی جهت خروج دام از جنگل­ها، بذرپاشی و. . با همکاری و مشارکت سازمان جنگل­ها و مراتع و نیز سازمان­های ذیربط، در حفظ و احیای منابع طبیعی حداکثر تا 5 درصد از عواید بخش سوخت، سیگار و شماره­گذاری اقدام نمایند.لازم به ذکر است کلیه فعالیت­های صدرالذکر باید در محدوده خدماتی روستا باشد.

3-11-1-کمک به تجهیز و راه اندازی دهیاری ها

دهیاری ها که از عواید متمرکز سال 1382 برای تجهیز و راه اندازی استفاده نکرده اند می توانند از محل کمک های این ردیف نسبت به تجهیز ساختمان دهیاری و خرید لوازم تجهیزات داری مانند رایانه، میز، صندلی و تلفکس اقدام نمایند. سهم هر دهیاری از محل این ردیف 15 میلیون ریال است.

4-11-1-کمک به ایجاد زمینه های لازم اقتصادی و اجتماعی توسعه پایدار روستایی

با توجه به رویکرد کلی توزیع اعتبارات جهت ایجاد زمینه های لازم اقتصادی واجتماعی توسعه پایدار روستایی عواید این محور به شرح ذیل توزیع می شود.

5-11-1-کمک به توسعه تولیدات کشاورزی، صنایع و ایجاد بازارچه های محلی

نظر به این که یکی از اهداف مهم تأسیس دهیاری ها کمک به بهبود معیشت و رفاه روستاییان می باشد. دهیاری می­تواند جهت کمک به ایجاد بسترهای مناسب برای افزایش تولیدات کشاورزی و صنایع روستایی و نیز تسریع در روند با زاریابی تولیدات روستاییان اقدام نماید. این اقدامات می­تواند در قالب مشارکت در ایجاد سردخانه­ها و انبارهای عمومی، ایجاد فضاهای نگهداری احشام، پرورش ماهی در آب­های شیرین) قنوات ( و... باشد. پروژه­ها وپیشنهاداتی که در این خصوص تهیه و اجرا می شوند و از محل منابع این طرح استفاده می کنند. باید جهت توسعه بنیان­های تولیدی روستا و فراهم کردن زیر ساخت های اولیه در این زمینه باشد. به طوری که منافع حاصل از آن شامل عموم روستاییان شود و موجب درامد پایدار برای دهیاری گردد. از محل منابع این طرح به هیچ وجه اعتباری برای کمک بلاعوض به اشخاص حقیقی و حقوقی قابل پرداخت نیست.

جهت ترغیب دهیاری­ها به اجرای پروژه­هایی که منــافع مشترک دارند و سرمایه­گذاری آنها توسط یک دهیاری مقرون به صرفه نمی­باشد، درخواست کمک جهت سرمایه­گذاری مشترک توسط چند دهیاری دارای اولویت خاص بوده و میزان کمک تا 70 درصد هزینه اجرای طرح قابل افزایش می­باشد.

6-11-1-کمک به ایجاد مؤسسات فرهنگی، اجتماعی و توسعه ورزش

با توجه به برخورداری هر یک از دستگاه های دولتی متولی ارایه خدمات فرهنگی، بهداشتی، آموزشی، ورزشی و اجتماعی از منابع اعتبارت ملی و قرار گرفتن این اقدامات در چارچوب وظایف قانونی آنها، نقش دهیاری­ها در ارائه این خدمات به همکاری و ایجاد تسهیلاتی برای دستگاه­های مورد نظر، محدود می شود. بنابراین کمک­های موضوع حاضر تنها در چارچوب کمک دهیاری­ها برای تسریع یا تسهیل در ارائه این خدمات یا اتمام طرح­های نیمه تمامی که با کمبود منا بع مالی مواجه است. عواید موضوع این ردیف می­توانند دراقدامات زیر هزینه شوند:

1) ساخت یا توسعه کارگاه­ها و مجتمع­های هنری و سنتی

2) تأسیس یا توسعه کتابخانه و خرید کتاب

3) توسعه و ایجاد ورزشگاه و تأسیسات ورزشی

4) احداث و یا تکمیل و تجهیز سرویس های بهداشتی نظیر حمام و آب­خوری کمک به تدوین برنامه پنج­ساله دهیاری­ها نظر به ضرورت برنامه­ریزی و هماهنگی کلیه وظایف و امور در چارچوب برنامه­ای مشخص و مدون، کلیه دهیاری­ها موظفند نسبت به تهیه برنامه پنج­ساله اقدام نمایند. با توجه به کمبود نیروی متخصص در روستا، دهیار می­تواند با هماهنگی معاونت امور عمرانی استانداری می­تواند با همکاری سازمان مدریت و برنامه­ریزی و دانشگاه­ها، نسبت به شناسایی افراد ذی صلاح و معرفی آن­ها به دهیاری­ها اقدام نماید.

7-11-1-کمک به برگزاری دوره های آموزش غیر متمرکز

نظر به گستردگی وظایف دهیاری ها و تازه تأسیس بودن تشکیلات سازمانی آنها از یک سو و نقش ارزنده آموزش در توانمند­سازی نیروی انسانی از سوی دیگر، برگزاری دوره­های آموزشی برای دهیاران ضروری است. لذا معاونت امور عمرانی استانداری مجاز است حداقل3درصد از سهمیه تخصیصی را به صورت متمرکز صرفاً به امر آموزش دهیاران در قالب پنج دوره آموزشی کوتاه مدت و در چارچوب محورهای آموزشی ابلاغی و همچنین درصورت نیاز، به برگزاری بازدیدهای آموزشی مربوطه اختصاص دهد.در صورت لزوم استانداری می تواند از سایر منابع در اختیار، نسبت به برگزاری دوره های آموزشی برای سایر نهادهای مرتبط با حوزه های فعالیت دهیاری ها) اعم از شورای اسلامی روستا، شوراهای اسلامی بخش و... ( اقدام نماید.

موضوع تبصره 3 ماده 2 قانون تجمیع عوارض دورازده در هزار حقوق گمرکی کمک به اجرای طرح های هادی توسعه روستایی با توجه به رویکردهای کلی توزیع عواید متمرکز جهت مساعدت و کمک به عمران و توسعه مدیریت روستایی، عواید این محور به شرح ذیل توزیع می شود.

8-11-1-کمک به تهیه طرح هادی

با توجه به اهمیت تهیه طرح هادی روستایی به عنوان اولویت در بهبود وضعیت کالبدی و محیطی روستا، دهیاری­هایی که فاقد طرح هادی می باشند، می­توانند با هماهنگی بنیاد مسکن شهرستان، از محل عواید این ردیف نسبت به تهیه طرح هادی برای روستای موردنظر اقدام نمایند. دهیاری هایی که دوره اعتبار طرح هادی آن­ها سپری شده­است (بیش از 10 سال از تاریخ تهیه طرح هادی گذشته است) نیز می توانند از کمک­های این ردیف نسبت به بازنگری طرح­های هادی خود اقدام نمایند.

9-11-1-کمک به اصلاح و توسعه شبکه معابر

اصلاح و توسعه شبکه معابر از اقدامات اساسی در جهت اجرای طرح هادی روستا است. بنابراین روستاهایی که دارای طرح هادی می­باشند می­توانند از عواید این ردیف استفاده نماید.

10-11-1-کمک به ایمن­سازی و ایجاد تأسیسات حفاظتی در روستا­های کشور

سیل به عنوان یکی از مهم­ترین حوادث طبیعی منجر به تخریب بسیاری از روستاهای کشور شده است و در برنامه پنج ساله سوم توسعه کشور شناسایی مناطق روستایی در معرض حوادث طبیعی و تهیه طرح های ایمن سازی راهکار مقابله با این پدیده عنوان شده است ازاین رو، اقدمات مدیریتی کنترل سیلاب و اقدامات ساختمانی دارای اهمیت و ضرورت جدّی است.

انجام کلیه فعالیت­های عمرانی مرتبط با این ردیف باید با هماهنگی و تأیید دفتر فنی استانداری صورت پذیرد.

11-11-1-کمک به ساماندهی گورستان­ها، تأسیسات و تجهیزات مربوطه

نظر به این که بسیاری از گورستان های موجود با کمبود امکانات به داشتی نظیر غسال­خانه، منبع آب دایم و با مشکلات دسترسی مواجه می­باشند، بنابراین کمک­های موضوع این ردیف بر اساس اولویت­های زیر تخصیص داده می­شود.

• بهسازی غسال­خانه گورستان با در نظر گرفتن اصول و معیارهای بهداشتی
• احداث غسال­خانه در گورستان براساس معیارها و ضوابط فنی و بهداشتی

ایجاد گورستان جدید در محل پیشنهاد شده در طرح هادی روستا براساس ضوابط و مقرارت فنی و بهداشتی.دهیاری­هایی که روستای محل خدمت آن­ها، به طور مشترک از یک گورستان استفاده می­کنند. می توانند درخواست خود را برای دریافت کمک­های موضع این ردیف، به طور مشترک ارائه کنند. ایجاد گورستان مستقل در چنین روستاهایی منوط به ارائه دلایل مستند و دقیق در این زمینه می باشد.

اجرای طرح در روستا براساس ضوابط و مقرارت مندرج در شیوه نامه احد اث غسال خانه روستایی ضوابط فنی و ساختمانی مربوط به احداث غسال­خانه و ضوابط طرح هادی روستا و معیارهای تعیین شده توسط دفتر فنی استانداری انجام خواهد شد.

12-11-1-کمک به ایجاد، حفظ و نگهداری فضای سبز تفریحی

یکی از خصوصیات بارز روستاها داشتن فضاهای سرسبز و مناظر زیبابی طبیعی است. وجود باغ، رودخانه، چشمه، آبشار و غیره از جمله جاذبه های طبیعی و یا انسان ساخت درروستاها است که با صرف هزینه­ای اندک می توانند به فضاهای جذاب و فرح­بخش تبدیل شوند و اهالی روستا یا گردشگران دیگر را به سوی خود جذب نمایند. به این ترتیب کمک­های موضوع این ردیف براساس اولویت­هایی مانند طراحی و فضاسازی بیشه­ها و جنگل­های طبیعی درون روستا یا در فاصله نزدیک به آن، احداث و توسعه پارک­های موجود روستا از نظر وسعت و تجهیزات رفاهی، ایجاد یا توسعه فضای سبز در حاشیه معابر روستا قابل انجام است.

جهت انجام هر یک از اولویت­های مذکور توجه به موارد زیر ضروری است:

1- فاصله فضای طبیعی از مرکز روستا باید به اندازه­ای باشد که ساکنان علاقه­مند به گذراندن اوقات فراغت خود در آن باشند.

2- پارک­های موجود در روستا دچار خشکی یا کمبود آب مورد نیاز نباشند و ساکنان روستا از وجود آن به خوبی بهره­مند شوند.

3- زمین مورد نیاز پارک در مالکیت دهیاری عمومی قرار داشته باشند.

مکان انتخاب شده برای احداث پارک جدید، دارای دسترسی به منابع آب دایمی وکافی باشد.

نگهداری از فضاهای سبز موضوع طرح، با مشکلات قابل پیش­بینی به خصوص درزمینه تأمین آب، تخریب از طرف ساکنان روستا و خطرات تخریب سیلاب مواجه نباشند. ارایه کمک به طرح­های جدید طراحی و ایجاد پارک، مشروط به پیش­بینی ضرورت احداث پارک در طرح هادی روستاها است. ایجاد پارک تفریحی باید براساس شیوه­نامه انجام گیرد.

13-11-1-کمک به هدایت و جمع آوری آبهای سطحی

حفظ بافت روستا و زمین های کشاورزی در برابر خطر جریان شدید و سریع آب­های سطحی در معابر روستا و جمع­آوری و هدایت آن­ها در مسیرهای مناسب و بدون خطر نیازمند انجام اقدامات محافظتی است. در روستاهای دارای طرح هادی، این اقدامات در قالب برنامه هدایت آب­های سطحی تعیین می­شوند.

روستاهای آسیب­پذیری که دارای طرح هادی هستند و برنامه هدایت آب­های سطحی نیز برای آنها تعریف شده­است. در اولویت قرار دارند. در این روستاها کمک اختصاص یافته فقط در چارچوب اقدامات اجرایی طرح هادی که احتمالاً به همراه برنامه اصلاح و تعریض معابر یا به طور مستقل از آن می باشد. هزینه خواهد شد. در روستاهای فاقد طرح هادی اجرای طرح جمع آوری و هدایت آب های سطحی باید در چارچوب ضوابط مندرج در شیوه نامه ساماندهی جمع آوری و هدایت آب های سطحی روستا که متعاقباً ابلاغ خو اهد شد انجام گیرد.

طرح­های جدول­کشی حاشیه معابر روستا، احداث کانال انتقال آب­های حاصل از بارندگی بر زمین های مشرف بر روستا که از بافت روستا عبور می کنند بیشتر مورد تاکید می باشند.

اولویت بندی روستاهای واجد شرایط برای دریافت کمک های این ردیف به شرح ذیل می باشند:

• روستاهایی که دارای رودخانه دایمی در درون بافت کالبدی خود هستند و طغیان آن در فصول پر باران موجب تضعیف دسترسی یا تخریب املاک حاشیه رودخانه می­شود.
• روستاهای مناطق خشک که در پای دامنه­ها قرار دارند و مجرای روان آب­های این دامنه از بافت کالبدی روستا می­گذرد.
• روستاهایی که در زمین های هموار و کم شیب قرار دارند و دفع طبیعی آب های سطحی حاصل از مصرف خانگی یا بارندگی با مشکل جدی همراه است.دهیاری­ها، هنگام ارائه طرح خود برای استفاده از کمک­های موضوع این ردیف، باید گزارش توجیهی مناسبی را براساس چارچوب زیر تهیه و ارائه کنند.

14-11-1-کمک به حفظ میراث فرهنگی و تقویت گردشگری      

اولویت تهیه طرح و استفاده از اعتبارات این ردیف مربوط به روستاهایی است که دارای مناطق گردشگری و بافت های تاریخی و فرهنگی در سطح بین المللی و یا ثبت در فهرست آثار ملی باشند.

براین اساس دهیاری باید طرح پیشنهادی خود را برای محدوده های تاریخی، فرهنگی و طبیعی دارای جاذبه های گردشگری به معاونت امور عمرانی استانداری ارسال نماید. در تهیه طرح­های پیشنهادی باید به طرح­های تهیه شده توسط دستگاه های مسئول (سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و سایر سازمان­های ذی ربط) توجه شود و طرح های مذکور و یا نیمه تمام دارای اولویت می­باشند. طرح های ارسالی باید حداقل دارای یکی از ویژگی­های زیر باشد:

1.   داشتن تأثیر مثبت برحفظ هویت فرهنگی و تاریخی روستا و منطقه.

2.   امکان معرفی محدوده طرح) گردشگری یا میراث فرهنگی ( در سطح ملی و بین المللی.

3. دارا بودن ویژگی­های منحصر به فرد در سطح استان در زمینه های طبیعی، تاریخی، فرهنگی و معماری.

4.   تقویت و ایجاد زمینه های رشد اقتصادی از طریق جذب گردشگر.

5.   کمک به تثبیت و حفظ و نگهداشت جمعیت روستایی از طریق ایجاد زمینه­های اشتغال.

15-11-1-کمک به اجرای طرح های تفکیک از مبدأ و دفن بهداشتی پسماندها

اولویت تهیه طرح و استفاده از عواید این ردیف مربوط به روستاهای واقع در مناطق بحرانی از نظرزیست محیطی، روستاهای واقع در مجاورت رودخانه ها و دریاها، مناطق گردشگری و موارد مشابه می باشد. همچنین پروژه های مشترک بین چند روستا و یک یا چند روستا با شهرهای مجاور واجد اولویت می باشد.

تهیه پروژه های مطالعاتی و اجرایی باید توسط مراجع ذی صلاح) مانند مراکز علمی و دانشگاهی، مهندسین مشاور و یا کارشناسان حقیقی متخصص و محیط زیست استان و یا سایر دستگاه های اداری مرتبط) و یا افراد حقیقی ذی صلاح انجام شود.

در تهیه طرح­ها باید توجه کافی به طرح­های ناحیه­ای بالادست و مکان­یابی­های انجام شده و ظرفیت های موجود مبذول و حتی المقدور اجرای طرح با لحاظ توسعه آتی آن و تحت پوشش بودن مراکز جمعیتی بیشتر انجام شود.

16-11-1-کمک به احداث طرح های کمپوست و بیوکمپوست

به منظور کمک به احداث طرح های کمپوست و بیوکمپوست ضروری است اقدامات لازم برای تهیه طرح­های پیشنهادی لازم در قالب اولویت ها و شرح خدمات کلی زیر انجام گیرد.

1- پروژه های احداث واحدهای کمپوست و بیوکمپوستی که به طور مشترک توسط چندین روستا مورد اقدام قرار گیرند، واجد اولویت خواهند بود.

2- تهیه پروژه و مکان یابی دقیق واحدهای مربوطه توسط کارشناسان مراکز علمی و دانشگاهی، مشاورین ذی صلاح و.... انجام پذیرفته باشد و مشتمل برموارد ذیل باشد:

1-2- مکان­یابی مناسب و علمی جهت اخذ مجوزهای لازم برای احداث واحد تولید کمپوست و بیوکمپوست، از سازمان­های مربوطه شامل اداره کل محیط زیست استان، اداره منابع طبیعی و سایردستگاه­های ذیربط.

2-2- بررسی دقیق ویژگی­ها و خصوصیات جغرافیایی محل احداث) شرایط اقلیمی، توپوگرافی، خاک شناسی، وضعیت آبهای زیرزمینی و سطحی و (...

3-2- بررسی دقیق وضعیت موجود زباله­های روستایی) شامل کمیت و کیفیت پسماندهای تولیدی، تعیین میزان رطوبت و ...)

4-2- تهیه گزارشات توجیه فنی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی پروژه.

5-2- تعیین طراحی و نوع واحد تولید کننده کمپوست یا بیوکمپوست و ارائه گزارش نوع و ظرفیت تجهیزات و ماشین آلات موردنیاز در طرح. در این گزارش نحوه کنترل بو و حشرات و... بایستی بررسی شود.

6-2- طراحی و ارائه نقشه های دقیق و کامل اجرای واحد تولید کننده کود کمپوست یا بیوکمپوست با مقیاس مناسب.

7-2- تهیه گزارش مربوط به کمیت و کیفیت کودهای مختلف مصرفی در منطقه و اثرات زیست محیطی آن­ها و همچنین نحوه رقابت کود کمپوست تولیدی با آن­ها.

8-2- تهیه گزارش اثرات اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی اجرای پروژه.

17-11-1-کمک به اجرای طرح های برگزیده

به منظور شناسایی و انتقال دانش و تبادل تجارب حاصل پروژه های موفق و تشویق دهیاری­ها به اجرای طرح­های ابتکاری، سازمان طرح­های برگزیده و ممتاز را مورد تشویق قرار می­دهد. طرح­های برگزیده و موفق، طرح­هایی هستند که اثری آشکار و ملموس در بهبود کیفیت زندگی روستاییان دارند:

1. نتیجه مشارکت موثر دهیاری­ها)، بخش خصوصی تشکل های عمومی غیردولتی و (... باشند.

2. دارای پیامدهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و زیست محیطی پایدار و ماندگار باشند.

طرح های ارسالی می توانند در چارچوب حداقل یکی از محورهای ذیل باشند:

• بهداشت، نظافت و ایمنی روستایی
• برنامه ریزی و بهبود وضعیت کالبدی روستا
• حفظ منابع طبیعی، محیط زیست و فضای سبز روستا
• کمک به توسعه گردشگری
• ایجاد منابع پایدار درآمدی برای دهیاری

طرح برگزیده دهیاری هایی که برپایه مشارکت روستاییان، تشکل های عمومی داوطلب، بخش خصوصی و سایر نهادها و سازمان ها هستند در اولویت می باشند. دهیاری می تواند طرح پیشنهادی خود را با توجه به شرایط فوق جهت شرکت در مسابقه و اخذ جایزه این ردیف را در قالب دستورالعمل مربوطه که متعاقباً ارسال خواهد شد، تهیه و به معاونت امور عمرانی استانداری ارسال نماید.

18-11-1-پرداخت وام به دهیاری ها برای اجرای طرح های درآمدزا

جهت نیل به خودکفایی دهیاری ها و کمک به اجرای طرح های درآمدزا، ایجاد فرصت های شغلی و رونق بخشی به اقتصاد روستا، دهیاری­ها می­توانند از منابع این ردیف با همکاری و مشارکت بخش خصوصی جهت سرمایه­گذاری، استفاده نمایند.عواید این ردیف به اجرای طرح­های درآمدزا اختصاص می یابد که به طور مستقیم یا غیرمستقیم با وظایف قانونی دهیاری ها مرتبط بوده و دارای توجیه اقتصادی و درآمدزائی باشد.که « دستورالعمل پرداخت وام به دهیاری­ها » دهیاری می­تواند موضوع درخواست وام را در قالب متعاقباً ابلاغ خواهد شد، تهیه و به معاونت امور عمرانی استانداری ارسال نماید.

19-11-1-کمک به اجرای طرح های آموزشی و پژوهشی

به منظور انجام بررسی های علمی و کارشناسی در حوزه دهیاری ها و برگزاری دوره ها و کارگاه های آموزشی به صورت متمرکز، استانداری ها می توانند از منابع اعتباری این ردیف استفاده نمایند. بدین منظور معاونت امور عمرانی استانداری ضروری است عناوین طرح های علمی و پژوهشی و همچنین و فهرست نیازهای آموزشی خود را به معاونت امور دهیاری های سازمان ارسال نمایند. عناوین طرح های پژوهشی ارسالی می بایست مرتبط با حوزه فعالیت دهیاری ها و در سطح ملی و منطقه ای باشد.

بدیهی است پژوهشكده مديريت شهري و روستايي سازمان شهرداري ها و دهياري هاي كشور پس از بررسی عناوین و فهرست های ارسال شده نسبت به انتخاب و اجرای طرح ها و دوره های آموزشی اقدام خواهد نمود.

20-11-1- کمک به بودجه دهیاری ها

با توجه به رویکرد کلی توزیع عواید متمرکز، به منظور تأمین هزینه های جاری پیش بینی شده در بودجه، هزینه­های پرسنلی و خرید لوازم و تجهیزات اداری، دهیاری می تواند حداکثر 10 درصد کل سهم عواید متمرکز دریافتی خود را برای این منظور هزینه کند.

.